Cylchgronau Cymru

nid yw'n deg iddo ddatgan barn. Rhaid bwrw'r brentisiaeth hon bob amser cyn mentro cloriannu. Cyflawna'r beirniad llenyddol ei dyletswydd i'r cyhoedd trwy ddangos rhagoriaethau a gwcndid- au y gwaith sydd o'i flaen, yng ngolau ei wybodaeth ei hun a'i astudiaeth o'r testun, a thrwy sylwi ar ei ffurf a'i gymeriad, boed gerdd, drama neu nofel. Ymddengys i ni yng Nghymru anghoíio am fodolaeth yr ystyriacthau hyn. Canlyniad anwybyddu'r rheolau uchod, a thrin beirniadaeth lenyddol fel gêm y gall unrhyw un gymryd rhan ynddi ond cydio mewn papur a phensel, yw datgan barn fympwyol. Am fwy nag un rheswm y mae'r farn honno'n ansicr. Gall y beirniad bwyso a mesur y llenor yn hytrach nag ystyried y gwaith sydd o'i flaen. Gall ddatgan barn heb ddeall y gwaith o gwbl. Gall gollfarnu yng ngolau camarweiniol ei ragfarnau ei hun, neu gall ymatal rhag datgan barn onest oherwydd cyfeillgarwch â'r awdur neu barch tuag ato. O wneud hyn y mae'r beirniad yn peryglu safonau ei ddewis faes ac yn swcro dirywiad llenyddiaeth. Yng Nghymru cymhlethir y sefyllfa gan ddwy ystyriaeth bellach. Gan mai peryglus o annigonol yw'r farchnad i lyfrau Cymraeg ar y gorau, gall y beirniad deimlo mai ei ddyletswydd ef yw peidio a beirniadu unrhyw lyfr yn anffafriol rhag ofn i'w feirniadaeth andwyo'r gwerthianf. Gellir cydymdeimlo â'r agwedd hon. Ni ellir ei chymeradwyo, oherwydd yn y pen-draw ni byddai gostwng safonau yn y fath fodd yn dwyn ffrwyth da. Yr hyn a ddigwyddai fyddai i'r cyhoedd golli golwg ar yr angen am safon a bodloni ar y peth hwylusaf i law. (Digwyddodd hyn eisoes yn Lloegr). Ond y mae perygl arall mwy enbyd. Gall y llenor ei hun roi heibio anelu at safon uchel a bodloni ar y cyffredin, yr ystrydebol a'r rhwydd. Yng Nghymru hefyd, oherwydd rhif bychan ein llenorion, y mae'r elfen bersonol yn mynnu ymwthio i'n beirniadaeth. Mewn sgwrs radio beth amser yn ôl awgrymwyd mai'r ifanc yn unig a allai fforddio beirniadu'n wrthrychol yng Nghymru, gan mor gryf yw dylanwad yr elfen bersonol ar feirniadaeth y canol-oed. Y mae hon yn broblem ddilys, ond y. mae'n rhaid inni geisio ci goresgyn os mynnwn gael beirniadaeth iach. Wedi'r cwbl, nid yw beirniadaeth anffafriol yn gyfystyr ag ymosodiad personol, a gorau po gyntaf y sylweddolwn hynny. Gorffennaf, 1958.