Cylchgronau Cymru

MESUR AMSER PELL GAN H. N. SAVORY TJYD yn hyn, bûm yn sôn bron yn gyfan gwbl am yr ychydig filoedd blynyddoedd o gyn-hanes diweddar Ewrop, blyn- yddoedd nad ydynt yn wir yn gyn-hanes hollol, oblegid yn ystod y cyfnod hwn yr oedd gwareiddiadau aeddfed yn bod yn y Dwyrain Canol, a gellir cysylltu â'u harchaeoleg a'u hanes dyddiedig hwy rywfaint o archaeoleg eu cymdogion anwar yn y gorllewin. Ond cyn yr ychydig filrifoedd hyn, bu dyn yn rhyw fath o anifail yn defnyddio arfau am, dywedwch, gymaint â hanner miliwn o flyn- yddoedd, yn y cyfnod a eilw archaeölegwyr yn Hen Oes y Cerrig, neu'r cyfnod Palaeolithig, ac a eilw daearegwyr yn gyfnod Pleis- tosîn a thros yr holl gyfnod hirfaith hwn ni ddaw yr un tewyn o oleuni inni oddi wrth wareiddiad a allai sgrifennu ei hanes ei hun. Y mae gan yr archaeolegydd Palaeolithig eto, y mae'n wir, y cyfryngau i'w arwain sydd gan archaeolegwyr bob amser: cydgysylltiad, haeniad a theipoleg, a chaiff lawer o gynhorthwy ganddynt i bennu dyddiadau perthnasol." Ond rhaid iddo droi i rywle arall am ddyddiadau absoliwt," sef at y gwyddorau naturiol. Canys nid dolennau i'w cydio wrth gymdeithasau dynol dyddiedig a ddyry cydgysylltiad a haeniad iddo, ond rhai'n cydio wrth yr isgyfnodau y rhennir^y cyfnod Pleistosîn iddo gan ddaearegwyr, ac fe bennir eu dyddiadau hwy un ai drwy ddulliau cwbl ddaearegol neu drwy gymorth gwyddor seryddiaeth. Cytuna daearegwyr yn lled gyffredinol erbyn hyn fod y cyfnod Pleistosîn wedi para am ychydig dros hanner miliwn o flynyddoedd casg- lwyd yr wybodaeth drwy fesur faint o amser a gymer gwaddod i ymffurfio ar waelod llynnoedd gan ffrydiau'n llifo i mewn iddynt. Cadarnhawyd yn fras y dyddiad cyffredinol hwn drwy ddull hollol newydd a ddefnyddiwyd yn ddiweddar iawn, dull a rag- dybia fod perthynas rhwng symudiadau rhew'r pegynnau ymlaen ac yn ôl yn y cyfnod hwn a'r gwahaniaeth yn swm y gwres a ddaw i'r ddaear o'r haul oherwydd cyfnewidiadau yng nghylchdro'r ddaear o amgylch yr haul — gŵyr seryddion ddyddiadau'r cyf- newidiadu hyn yn iawn. Y mae'r dull hwn yn arbennig o werth- fawr i'r cyn-hanesydd, oherwydd fe rydd iddo fras-ddyddiadau'r II