Cylchgronau Cymru

DATBLYGIADAU DIWEDDAR MEWN LLYWODRAETH RANBARTHOL (CYRIL PARRY) Yr elfen amlycaf yn natblygiad llywodraeth ranbarthol ym Mhrydain yw datganoli gweinyddol. Erbyn heddiw y mae brodwaith o sefydliadau rhanbarthol yn rhan o'n cyfundrefn wleidyddol. Datblygodd adrannau gweinyddol y llywodraeth ganolog eu patrwm o swyddfeydd a phwyllgorau ymgynghorol rhanbarthol. Gweinyddir amryw o wasanaethau arbennig, megis ysbytai, gan awdurdodau rhanbarthol apwyntiedig. Cyflogir y mwyafrif i'r gwasanaeth sifil y tu allan i'r brif-ddinas lle ceir prif swyddfeydd y llywodraeth. Bu i'r Llywodraeth Lafur, drwy bwysleisio fod twf economaidd y wlad yn dibynnu ar gydbwysedd rhanbarthol, ddatblygu sefydliadau newydd megis y Cynghorau Cynllunio Economaidd rhanbarthol. Un agwedd arbennig ar y broses hon oedd ehangu cyfrifoldeb y Swyddfa Albanaidd a sefydlu Swyddfa Gymreig. Datblygiad ohoni fyddai dileu yr Adran ar Faterion Economaidd a sefydlu adran newydd i ymdrin â materion rhanbarthol. Fe dyfodd y gyfundrefn gymhleth hon o sefydliadau rhanbarthol oherwydd bod datganoli gweinyddol yn rhan anorfod o dechneg llywodraethu'n effeithiol mewn gwlad ddiwydiannol fodern ni fedr llywodraeth benderfynu na gwein- yddu polisi heb ymgynghori ag awdurdodau rhanbarthol a sefydlu peirianwaith gweinyddol yn y rhanbarthau. Y mae datganoli gweinyddol hefyd yn adlewyrchu un o elfennau cryfaf yn y diw- ylliant gwleidyddol Prydeinig-sef hawlio safon cyfartal yng ngwasanaethau'r llywodraeth ym mhob rhan o'r wlad. I bob pwrpas y mae'r broses hon yn cynyddu awdurdod y llywodraeth ganolog tu fewn i gyfansoddiad gwleidyddol sydd ymysg y rhai mwyaf canolog yn y byd. Prin fu'r elfen ddem- ocrataidd yn sefydliadau rhanbarthol Prydain. Prin, hefyd, fu'r ewyllys i ddatganoli awdurdod gwleidyddol mewn gwlad fechan ei maint a cheidwadol ei diwylliant gwleidyddol, fe roir pwyslais arbennig ar undod gwleidyddol. Yn wyneb hyn oll bu rhaid i bob dyhead am weriniaeth leol ym Mhrydain fodloni ar gyfundrefn o lywodraeth leol na fwriadwyd erioed iddi weith- redu fel sustem ranbarthol, tra bu cefnogwyr rhanbartholdeb yn ofer hela gan esgeuluso agweddau gweinyddol eu damcaniaethau