Cylchgronau Cymru

Profion Awdioleg yn yr laith Gymraeg Dr Dafydd Stephens, Dr Glyn E. Jones Rhagarweiniad Mae gan brofion llafar ran bwysig yn y broses o fesur clyw. Maent yn llai manwl na rhai profion sydd yn defnyddio tonau, ond mae ganddynt werth mawr mewn termau realistig. Nid oes eisiau i ni gyfiawnhau i'r Gymdeithas Feddygol yr angen am radd lawn o brofion llafar yn yr iaith Gymraeg. I gynulleidfa ehangach fodd bynnag, mae'n werth nodi, er bod unigolyn, o dan amodau gwrando delfrydol, yn gallu ailadrodd geiriau yn ddiogel yn ei ail iaith, unwaith y gostyngir y gormodedd (redundancy) y mae'r perfformiad yn yr ail iaith yn dirywio (1). Achosir gostyngiad yn y gormodedd yn y llafar os caiff ei gyflwyno wedi ei ridyllu (filtered) neu yn erbyn cefndir o swn. Gellir cael gormodedd is yn y claf o ganlyniad i anhwylder yn effeithio ar y glust fewnol neu yn llwybrau clyw y system nerfau. Beth yw Diben y Profion Llafar? Gellir defnyddio profion llafar i asesu clyw, gwefus-ddarllen a chyfuniad o brofion megis gwefus-ddarllen ynghyd ag ysgogiad awditori trydanol. Mae gan y dull olaf Ie pwysig i fesur mewnblannu cochlear (cochlear implants). Dangosir gwahanol swyddogaethau profion llafar ar Tabl 1. I ganfod problemau clyw ymhlith plant ifanc gan ymwelwyr iechyd, defnyddir Prawf Clyw Darluniadol Dyfed a ddatblygwyd gan Bethan Holding, Jill Holding ac Ann Owen (2,3). Hwn oedd y prawf llafar cyntaf i'w ddatblygu yn y Gymraeg ac fe'i seiliwyd ar 'Picture Screening Test for Hearing' gan Michael Reed (4). Yn y prawf hwn dangosir cerdyn ac arno bedwar llun i'r plentyn; mae enwau'r pedwar llun yn cynnwys gwahanol gytseiniad, ond yr un llafariad sydd ynddynt, e.e. (yn iaith y De!) Haul- Braich Paent- Cae. Mae'r sawl sy'n gwneud y prawf yn sefyll chwe troedfedd tu ôl i'r plentyn ac yn dweud mewn sgwrs normal, "Dangoswch y cae". Defnyddir cardiau eraill a sibrwd, ac os oes unrhyw blentyn heb ymateb yn gywir ddwywaith neu dair ar lefel sibrwd, yna mae'n cael ei anfon am ymchwiliad awdiometrig. Mae defnyddio profion llafar i benderfynu trothwy clywed yn ddefnyddiol iawn gyda phlant bach sy'n ei chael hi'n anodd i ddeall y syniad o drothwy i donau pur. Maent hefyd yn ddefnyddiol i gadarnhau trothwy tôn bur oedolion nad ydynt yn holliach. Daw hyn â ni at y defnydd cyntaf mewn diagnosis, lle, trwy ddefnyddio dulliau cyflwyno priodol, neidio o un lefel decibel i'r llall, gellir defnyddio y prawf llafar i ganfod, ac yn aml i fesur colli clyw anorganig. Gall colli clyw o'r fath ddigwydd i bob math o gleifion, o'r sawl â gwir ddiffyg clyw seicogenig i'r