Cylchgronau Cymru

tua'r flwyddyn 1610 er na chyhoeddwyd ef tan 1893 pan gymerth Syr John Rhys ac A. W. Moore, Llefarwr Senedd Ynys Manaw, y gwaith mewn llaw. Yn rhagair Moore ceir popeth a wyddys am amseriad y llyfr, ond cofier nad oes gennym heddiw ond un copi ohono, sef y llawysgrif yn yr Amgueddfa Genedlaethol yn Douglas, a ysgrifennwyd rhwng 1625 a 1630 (gweler tystiolaeth Moore am yr amseriad). Am hynny tuedd rhai ysgolheigion yw siarad am Lyfr Gweddi 1625." Y mae'r trosiad hwn yn ddiddorol iawn i'r efrydydd. Nid yw yn yr un orgraff â'r Beibl sydd bellach yn safon orgraff i'r iaith, ond ar gyfundrefn sydd yn nes o lawer at werth Cymraeg y llafariaid; mae'r cytseiniaid beth bynnag wedi eu benthyca o'r orgraff Saesneg. Yn ôl un dystiolaeth (y Ficeriaid-cyffredinolj nid traddodiadol mo'r orgraff hon. Gan mai'r esgob newydd ei hun a drosasai'r llyfr, mae'n debyg iawn iddo ddyfeisio'r orgraff hefyd. Pan ystyrier y gwerth a roddai i'r llafariad y, mae'n eglur ei fod wedi seilio ei gyfundrefn ar orgraff gyfoes ei iaith ei hun,-canys ganed Phillips yng Ngogledd Cymru. Yn ôl pob tebyg ni fedrai'r Ficeriaid-cyffredinol unrhyw iaith arall heblaw'r Saesneg; dyna'r pam y dywedodd un ohonynt na fedrai ddarllen y llyfr o gwbl a'i fod yn meddwl y byddai'r gweddill o'r gweinidogion yn yr un anhawster oherwydd sillefir y llyfr a llafariaid nad ydynt yn eu hadnabod." Bwriad yr esgob ei hun oedd cael argraffu'r gyfrol, ond am ryw reswm, nid ymddangosodd. Awgrymodd y Ficeriaid- cyffredinol nad oedd gwaith Phillips yn drosiad cywir, ond y mae'r cyfieithiad yn dda a chlir iawn, er ei fod yn cynnwys geiriau ac ymadroddion sydd yn awr wedi heneiddio. Darllened y sawl a fynno weled hyn, y testun yn y Beibl ymyl yn ymyl â'r darn o Epistol at yr Effesiaid a argreffir isod. Ceir y geiriau hyn sydd yn awr wedi diflannu-ejy (eilley, arfogaeth), playt- ught (breast-plate, dwyfronneg), ghon (son, am), salet (helmet, helm), goni (kinjagh, cyson), a chianchy (kianlt, wedi eu rhwymo). Ond os trawslythrennir trosiad Phillips i'r orgraff ddi- weddarach a newid dipyn ar hen eiriau, nid oes anhawster yn y testun. Cynnwys holl Lyfr y Salmau a rhan fawr o'r Testament Newydd. Gwnaethpwyd y gwaith yn drwyadl, gan droi y rhudd-