Cylchgronau Cymru

Bywyd llawn cymwynaswr cenedl Pan glywais fod Mr. Emlyn Evans, Rheolwr Gwasg Gee, wedi ysgrifennu llyfr yn cynnwys dros saith cant o dudalennau, rhaid i mi gyfaddef fy mod wedi ysgwyd fy mhen yn betrus, a phan ddeellais fod llawer o'r llyfr yn adargraffiadau o'i lithoedd golygyddol, a.y.b., ni pheidiodd y petrustod, ond ar ôl darllen y llyfr, rhaid i mi gydnabod nad oedd angen o gwbl i mi fod mor amheus.* Mae'r rhan gyntaf, yr Adran Huangofiannol, ar ei phen ei hun yn werth mwy na chost y llyfr ( £ 12.50), ac y mae'r ail ran neu'n hytrach rannau II-VII, storïau, erthyglau, cerddi, a.y.b., lawer ohonynt yn llenwi bylchau yn y gyntaf; maent yn dangos fod yr awdur yn fwy dawnus nag y rhoddir ar ddeall i ni yn y rhan gyntaf, yn ehangach ei ddiddordebau ac yn ddyfnach ei frwdfrydeddau, a hefyd yn fwy o unigolyn gydag ambell frycheuyn yn ei lygad, er ei bod yn syndod cyn lleied yw nifer y rheini. I mi y mae ei eangfrydedd, ei frwdfrydedd a'i haelfrydedd yn ennyn edmygedd ac nid ychydig o genfigen. Cymerwch y paragraff a ganlyn o 'Rwsia: Tair Siwrnai a lywiodd ei hanes'. Am ddiwrnod ym mis Rhagfyr 1952 y mae'n sôn. Derbyniaswn docyn llyfr yn anrheg ben-blwydd ddechrau'r mis gan fy nhad- a'm mam-yng-nghyfraith, a phenderfynais ei gyfnewid yn y gangen leol o gwmni hyglod W. H. Smith a'i Fab am ryw lyfr neu'i gilydd ar gyfer gwyliau'r Nadolig. Deuthum o'r siop gyda dwy gyfrol drwchus: A History of Europe, Cyfrolau I a II, gan H. A. L. Fisher, un o haneswyr blaenaf Lloegr yn y ganrif hon, gwr a fu'n Llywydd y Bwrdd Addysg yn llywodraeth glymblaid Lloyd George o 1919 hyd 1922. Gwelais yn gyflym iawn — o fewn ychydig ddyddiau, yn wir fod prynu'r gwaith syfrdanol hwn am brofi'n garreg filltir nodedig yn fy mywyd i. Geiriau ystrydebol, ie, ond ffaith. Gyda phob tudalen bron a Emlyn Evans, O'r Niwl a'r Anialwch (Gwasg Gee, 1991) tt.722.