Cylchgronau Cymru

THE JOURNAL OF THE Welsh Bibliographical Society VOL. VI. JULY, 1945. No. 3. Williams Pantycelyn ac 'Aleluja,' 1744.1 GAN GOMER M. ROBERTS. Mynych y dywedwyd mewn adolygiadau ar lyfrau Cymraeg yn ystod y blynyddoedd diwethaf, Cyhoeddi'r llyfr hwn yw digwyddiad llenyddol pwysicaf y flwyddyn,' ac os bydd yr adolygydd yn fwy ehud neu feiddgar nag arfer, odid na ddywed, Dyma lyfr Cymraeg pwysicaf y ganrif Amscr yn unig sy'n penderfynu cywirdeb neu eudeb y fath ffolinebau diniwed. Cyhoeddwyd llyfryn bychan yn y flwyddyn 1744 na buasai neb o feirniaid llenyddol y dydd yn meddwl y dim Ueiaf ohono. Nid edrychai Lewis Morris arno ddwywaith, mae'n siwr, ac i'r fasged neu i'r tan yr ai'r llyfryn bychan gydag ef. Eto, ymddangosiad y llyfryn bychan hwnnw ydoedd digwyddiad llenyddol pwysicaf y ddeunawfed ganrif, oblegid ef, er distadled oedd, oedd blaenffrwyth awen William Williams o Bantycelyn. Fel y gweddai i ymddangosiad llyfryn cyn bwysiced, darfu i rywun 'ddweud amdano cyn ei ddod.' Tua chanol y flwyddyn 1744 fe gyhoeddwyd llyfryn o wasg Samuel Lewis, Caerfyrddin, Pregeth Ddiweddaf Mr. John Bunyan: a gyfjeithwyd i'r Cymro-aeg gan John Morgan, Diweddar o Blwyf Cynwil Gaio. Dyddir ei ragymadrodd 1 Papur a ddarllenwyd yng nghyfarfod blynyddol y Gymdeithas Lyfryddol yn ystod wythnos yr Eisteddfod Genedlaethol, Awst, 1944.