Cylchgronau Cymru

Ffederaliaeth Proudhon 'Have we been studying the wrong thinkers, and even the wrong countries?' Kenneth D. McRae 1. Proudhon a'r athronwyr gwleidyddol Ar 15 Mawrth, 1860, sgrifennodd Pierre-Joseph Proudhon, tad anarchiaeth, at Alexander Herzen, 'tra fo'n tywysogion yn creu chwalfa a chyflafan, gadewch i ninnau roi cychwyn, trwy'n dysgeidiaeth, ar y ffederasiwn Ewropeaidd'.2 Yn 61 Isaiah Berlin, Herzen yw'r meddyliwr cymdeithasol mwyaf a gynhyrchodd Rwsia, ac un o'i llenorion mwyaf hefyd: chwyldroadwr a ymwrthodai â ffanaticiaeth; sosialydd a dynnodd ysbrydoliaeth oddi wrth hen gymunedau cydradd cefn gwlad Rwsia, ond a gredai gydag angerdd yn rhyddid yr unigolyn hefyd. Ar adeg chwyldro 1848 yn Ffrainc, bu'n cydweithio'n agos â Proudhon, a ddylanwadodd yn ddwfn arno, fel y mae Berlin yn cydnabod.3 Yn wir, buasai Proudhon ei hun wedi bod yn destun delfrydol ar gyfer un o'r portreadau hynny o athronwyr gwleidyddol gwreiddiol sydd ymhlith gwaith gorau Berlin. Efallai ei fod yn adlewyrchu safle cyffredinol Proudhon yn y byd Saesneg nad ydyw Berlin wedi traethu arno ef fel y traethodd ar wŷr a ddysgodd oddi wrtho, fel Bakunin a Georges Sorel. Gwir ei fod wedi dweud fod gan Proudhon well grap na Marx ar ganlyniadau moesol a chymdeithasol ei oes, a dealltwriaeth ddyfnach o ddymuniadau'r dyn cyffredin; gwir fod Oakeshott yntau yn ei gyfrif fel 'ymchwiliwr mwyaf deallus y syniad o anarchiaeth, o bell ffordd'; a bod Harold Laski yn ystyried fod ei Du Principe Fédératìfyn un 0 lyfrau mawr y bedwaredd ganrif ar bymtheg; ond mewn adolygiad papur Sul y traethai Berlin, mewn nodyn troed y ddalen y cyfeiriodd Oakeshott ato, ac o lythyr personol y daw sylw Laski.4 Ni chynhwyswyd Proudhon mewn cyfresi fel Modern Masters neu Y Meddwl Modern. Ac er bod cryn drafod arno bellach ymhlith Americanwyr a Chanadiaid, tueddu i gael pennod mewn cyfrol ar anarchiaeth y mae yn Saesneg, yn hytrach na'r math o sylw a dderbyniodd Marx.5 Siom syfrdanol ar yr ochr orau yw'r ffordd yr olrheiniodd Bernard Crick, nid yn unig anarchiaeth, ond hefyd sosialaeth ddemocrataidd, yn 61 at Proudhon.6 Diau bod prinder cyfieithiadau o waith Proudhon i'r Saesneg yn un o achosion esgeulustod y Saeson yn ogystal â bod yn symptom o'u hagwedd tuag ato. Cyhoeddwyd cyfieithiadau o ddwy o'i gyfrolau yn yr Unol Daleithiau yn ystod y ganrif ddiwethaf ac un arall yn Llundain ym 1923.7 Bu rhaid aros tan 1979 am y nesaf, rhan gyntaf The Principle ofFederation, a gyhoeddwyd yn Toronto,8 er bod detholiad clawr papur gwerthfawr o'i waith wedi ymddangos yn Efrog Newydd yn 1969.9 Hyd y gwn, fodd