Cylchgronau Cymru

Myfyrdod Gwyl Ddewi Gan J. Williams Hughes Ymaith dr Menig GwynìofP "C'EL yr â'r blynyddoedd heibio, daw neges bywyd Dewi Sant yn fwy-fwy i'r golwg, nid yn unig i'w oes a'i genedl ei hun, ond i bob oes ac i holl genhedloedd y byd. Nid Cymro bychan cartrefol mohono, ond un o arweinwyr meddwl y byd. Nid chwedl wag yw ei hanes. Mynach oedd ei dad, a Mynaches o'r enw Non-neu Nona — oedd ei fam, a rhyfedd fod enw mor brydferth wedi colli ymysg enwau merched Cymru. Goleuni Dewi. Wedi crwydro trwy Brydain, gan adael goleuni a hapusrwydd mewn lleoedd na fu ond tywyllwch ac anobaith o'r blaen, daeth galwad arno i fyned i Ddeheudir Ffrainc, a bu am ysbaid mewn coleg yno yn addysgu dynion o bob cwr o'r byd oedd yn adna- byddus y pryd hynny. Daeth ei neges fel peth rhyfedd a newydd iawn i fyd na welodd erioed ond rhyfela a chweryla. Fel milwr y daethai pob ym- welwr o wlad ddieithr, a dinistr fel arfer a'i canlynai. Ond fel cennad hedd yr aeth Dewi i Ewrop ac fe'i dilynwyd gan oleuni newydd a brawdgarwch. Yn lle dinistrio, bu'n gymorth i osod i lawr sylfaeni gwar- eiddiad newydd. Pan rag-ddywedwyd am farw Dewi, daeth ei ddisgyblion o'i amgylch gan wylofain a gofyn, Pwy a'n dysg ni? Pwy a'n cynorthwya ni?" Pwy a'n hurdda ni? Pwy fydd dad cyn drugar- oced â Dewi? Pwy a weddïa drosom ar ein Harglwydd? Ar fin cyfnod newydd. Aeth y canrifoedd heibio. Anghofiwyd Dewi gan ei genedl ei hun pan oedd hi'n sylfaenu ei chymdeithas ac yn trefnu ei bywyd. Daeth y cledd yn fwy ei rym nag athrylith. Aeth arian ac aur yn gryfach na brawdgarwch. Boddwyd llais Dewi gan ddwndwr cynnydd a llwyddiant. Heddiw, pan a'r byd wyneb yn wyneb â EISTEDDFOD Y DDYLLUAN CYSTADLEUAETH RHIF 7. Un arall o freuddwydion y Ddylluan. FE'M gwelwn fy hun wedi'm gwahodd i ginio Gwyl Ddewi dan nawdd un o gym- deithasau gwlatgar a chiniawgar Cymru. Daeth adeg yr areithiau gwasail-neu, a defnyddio iaith llawer o'r rhai oedd yn bresennol the toasts." Er nad oedd cof gennyf fy mod erioed wedi clywed cysylltu enwau 'r areithwyr hyn â dim Cymreig, yr oedd yn syndod canfod effaith cinio da er ennyn brwdfrydedd a chariad angerddol at hen Gymru wen. Yr oedd llawer iawn o sôn am Wlad y breintiau mawr," am Wlad y Gân ac am Ddewi Sant, Owain Glyn Dŵr, etc., etc. methiant, efallai y cawn amser i wrando ar ei neges. Yr ydym ar fin cyfnod newydd yn hanes y byd ac yn hanes dynoliaeth. Mae'r wawr yn torri, yn ddigon llwydaidd efallai, ond fe dyr am fod synnwyr cyffredin a chariad o'i phlaid. Pan ddaw'r dydd newydd pan na ddysgir rhyfel mwy bydd y byd yn edrych am arweiniad. Nid nerth milwyr na llyngesau mwyach fydd y grym, ond athrylith, gwybodaeth, a gweledigaeth. Ysbryd Dewi Sant. Pan fydd Ffrainc yn gweiddi Pwy a'n dysg ni? a'r Almaen yn gweiddi Pwy a'n cynorthwya ni? a brenhinoedd y ddaear yn gweiddi Pwy a'n hurdda ni?" pan fydd Rwsia yn gofyn Pwy a weddïa drosom ar ein Harglwydd? oni ddichon i Gymru ddangos mai ysbryd Dewi Sant ym mywyd ei genedl a rydd yr arweiniad? Y mae'r byd yn troi at y wawr. A gaiff Cymru ei arwain tuag ati? Y menig gwynion." Bu canu hwyliog flynyddoedd yn ôl am Gymru, gwlad y menig gwynion. Gresyn na fuasai mwy o ôl gwaith ar fenig gwynion yr hanner can mlynedd diwethaf. Gwelwyd cenhedloedd o Gymry yn eistedd i lawr i ganmol ei gilydd ac i segura tra rhedai eu hiaith yn frysiog i dir angof ac y disberid ei diwylliant i'r gwynt. Menig gwynion segurdod y cyfnod hwn sy'n cyfrif mai brwydro y mae Cymru heddiw i ail-ennill ei sefyllfa ymhlith cen- hedloedd y byd yn lle'i bod yn ymladd i ennill tir newydd. Gadawn i Gymru heddiw dynnu ei menig gwynion a thorchi ei llewys, i'w rhoi ei hun mewn trefn ac i helpu rhoddi trefn ar y byd. Rhowch addysg i blant y mynyddoedd, Na hidiwch am lawer o stâd, A chwi sydd yn sôn am hen oesoedd Rhowch drem ar ddyfodol ein gwlad. Yn ddisymwth gwelwn ddrws yr ystafell yn agor, a rhywun dieithr yn dyfod i mewn. Wrth sylwi ar ei wisg meddyliais ar y cyntaf fod y chef wedi dyfod i fyny o'r gegin, ond gwawriodd arnaf yn ddisymwth nad oedd ef yn neb llai na Dewi Sant ei hun. Daeth ymlaen at y bwrdd ac annerch y gwahoddedigion. Gwnaeth araith fer bwr- pasol, a gwawdlyd. Cynigir gwobr o 7s. 6d. am gyfansoddi araith Dewi Sant (heb fod dros 400 o eiriau) ar yr achlysur. Os bydd o unrhyw help i'r cystadleuydd, rhodded yr araith yng ngenau Owain Glyn Dŵr yn lle Dewi Sant. Anfoner yr areithiau i mi, c/o Y FoRD GRON, Swyddfa Hughes a'i Fab, Wrecsam, erbyn dydd Iau, Mawrth 10. Y DDYLLUAN. Gweithiau'r Athro T. Gwynn Jbnes Y mae'r gyntaf o'r chwe chyfrol unfiurf yn awr ar y farchnàd-un o'r llyfrau Cymraeg harddaf erioed. MANION Yn cynnwys peth o farddoniaeth orau'r athro, Pris 5s. Dechreuwch heddiw gasglu gweithiau prif ffigiwr llenyddol ein hoes ntN HDGHE8 A'I FAB, CYHOEDDWYR, WRECSAM. YN AWR AR WBRTH. HYWEL HARRIS, gan CYNAN A oedd Madam Gruffydd yn caru Hywel Harris? A oedd Hywel Harris-yn caru Madam Gruffydd? Beth oedd agwedd Nansi, gwraig Harris at fywyd ei gẃr? Drama ydyw hon am y serch a'r nwyd a'r antur oedd ym mywydau sefydlwyr Methodistiaeth. Y mae Williams Pantycelyn. yn un o'r cymeriadau ynddi. Bydd mwy o drafod hon nag unrhyw lyfr Cymraeg a gyhoeddwyd ers tro byd. Drama i'w darllen. Y mae'n afaelgar fel nofel. Pri» 28. 6d. STORIAU RICHARD HUGHES WILLIAMS Pedair-ar-bymtheg o storiau penigamp. Ni bu'r stori fer Gymraeg yr un fath wedi i -Hughes Williams weithio arni," meddai Mr. E. Morgan Humphreys yn ei ragymadrodd. Dangosodd lwybr newydd a dull newydd. Cymerodd ei grefft ddifrif, a bu fyw er ei mwyn. Os anghofiwyd ef, erys ei ddylanwad ar lenyddiaeth Cymru o hyd. A gobeithiaf y bydd i'r casgliad newydd hwn ei ddwyn i gof ei gydwladwyr eto." Prú: Lliain, 28. 6d. HUGHES A'I FAB, CYHOEDDWYB, WREOSAM.