Cylchgronau Cymru

Ymchwil Ecolegol ar Warchodaeth yr Amgylchfyd HYD yn ddiweddar iawn, mae ymchwil wyddonol ar yr amgylchfyd wedi bod, mwy neu lai yn ddadan- soddol ei natur, hynny yw, torrwyd yr amgylchfyd i lawr i'w rannau dadansoddol a gwnaethpwyd astudiaethau annibynnol o'r rhannau hynny. Mewn gwyddor ecoleg, cafwyd addewid o fedru ystyried natur yn ei gyfanwaith, ond mae hyn hefyd yn tueddu i ymrannu yn ddisgyblaethau megis ecoleg anifeiliaid, ecoleg planhigion neu ecoleg ffisiolegol. Yn ami fe rennir y disgyblaethau hynny wedyn ymhellach i dacsonomeg, bacterioleg neu hyd yn oed saerniaeth fanwl celloedd. Er ei fod yn beth da i'r dull dadansoddol hwn barhau (ac yn wir mae corff mawr o wybodaeth wyddonol yn ganlyniad iddo) eto, yn ystod y blynyddoedd diweddar ail-ddeffrowyd diddordeb yn yr am- gylchfyd yn ei gyfanrwydd. Mae dulliau sy'n cyfuno gwahanol ddisgyblaethau yn datblygu, gyda thîm o arbenigwyr yn ymchwilio i broblemau ecolegol. Cyfundrefn ecolegol Er fod y syniad yn hyn na hynny, Syr Arthur Tansley oedd y cyntaf, ym 1935, i awgrymu'r term cyfundrefn ecolegol i ddisgrifio'r gwahanol gyd- rannau o'r amgylchfyd yn eu crynswth. Ystyrir y gyfundrefn ecolegol gan lawer yn awr, fel y brif uned weithredol mewn ecoleg. Mae'n cynnwys dwy brif ran, sef y rhan fiotig (cymdeithasau planhigion ac anifeiliaid, gan gynnwys dyn) a'r rhan abiotig (craig, pridd, dwr, awyrgylch ac egni heulol) gyda'r naill yn effeithio'n drwm ar y llall. Mae'r syniad o'r gyfundrefn ecolegol yn un eang ac mae'n debyg mai ei phrif ddiben yw canol- bwyntio ystyriaethau ac arbrofion gwyddonol a chyd-berthynas y cydrannau. Gellir ystyried llyn bach, neu hyd yn oed goedwig o filoedd o erwau yn gyfundrefn ecolegol. Gall cyfundrefn ecolegol gynnwys nifer o gymdeithasau o anifeiliaid a phlanhigion gyda thir coediog, tir glas, cors, ac, o bosibl, ddwr agored. Yn aml fe elwir pob un o'r rhain yn gynefin. Medrwn dorri'r rhan fiotig (neu'r rhan fyw) o gyfundrefn ecolegol i lawr i gydrannau gweithredol sydd, fel arfer, ar wahân mewn gofod ac mewn D. F. PERKINS amser. Dyna'r cynhyrchwyr, yr organebau hunan- gynhaliol (autotrophig), sydd, ar y cyfan yn blanhigion gwyrdd. Maent yn defnyddio egni golau'r haul, ac elfennau syml inorganig o'r pridd a'r awyrgylch i greu defnyddiau cymhleth fel y carbohidrau a'r siwgrau trwy'r broses photo- synthesis. Mae math arall o organebau (hetero- trophig) yn dibynnu ar organebau eraill am eu bodolaeth, a gelwir y rhain yn fwytawyr a braenarwyr. Ar y cyfan, y bwytawyr yw'r anifeiliaid sy'n bwyta organebau eraill (defaid yn bwyta'r glaswellt ac anifeiliaid rheibus yn bwyta anifeiliaid eraill). Y braenarwyr yw'r ffyngau a'r bacteria sy'n torri'r cyfansoddiadau cymhleth o sbwriel ac anifeiliaid a phlanhigion marw i lawr, gan amsugno rhai o gynhyrchion y torri lawr, ac yn rhyddhau sylweddau syml, y gellir eu defnyddio unwaith eto gan y cynhyrchwyr. Mae newid mewn unrhyw gydran unigol o'r gyfundrefn ecolegol yn gallu effeithio ar y gyfun- drefn gymhleth ryngweithredol. Mae aflonyddiad yn newid cydbwysedd y gyfundrefn ecolegol. Os mesurir rhai paramedrau cyn, ac ar ôl, yr aflonydd- iad, gellir gwneud rhai casgliadau ynglýn ag adweithiadau'r gyfundrefn sy'n arwain i ddealltwr- iaeth well o'r gyfundrefn ecolegol a'r amgylchfyd y trigwn ynddo. Cyfundrefn ecolegol ucheldir Cymru Fe drefnir ymchwil Bwrdd Gwarchodaeth Natur Cymru trwy grwpiau o wyddonwyr sydd â diddor- deb mewn cynefinau arbennig. Mae'r rhain yn cynnwys tir coediog, tir gwlyb, rhosdir isel a thir glas, y glannau a'r ucheldir. Mae dros 60 y cant o Gymru dros 500 troedfedd uwch lefel y môr. 40 y cant dros 800 troedfedd a 27 y cant dros 1,000 troedfedd. Mae llawer o ucheldiroedd Cymru yn borfa i ddefaid. Mae cynefin yr ucheldir felly yn un o brif adnoddau amgylchfyd Cymru. Addas yw bod pencadlys y tîm tir glas cynefin mynyddig. sydd a'i waith yn ymdrin ag ecoleg yr ucheldir, yr sefydliad ymchwil Bwrdd Gwarchodaeth Natur Cymru, ym Mangor.