Cylchgronau Cymru

Chwiliwch trwy dros 450 o deitlau a 1.2 miliwn o dudalennau

tt omas® Rhip. I.] IONAWR, 1831. [Cyf. II. DARLITSÎ AR AWl'ROLAETH; A draddodicydi/n Nghymdeithas Cyrareì^yddirn Cccrludd, nos Iau, Hydref ifed, 1830. Gan GRlFEiTH DAYIES. Mb. Llywydd,—An» fy mod yn gweled yma heno nifer o ein Çydwladwyr nad yut arferol o ddyfod i ein plitb, ail-adroddtif, yr hyn a ddywedais yn fy Narlith ddiwedd- af, Mai coleddu yr Iaith Gymraeg a meilh- rin Gwybodaeth ddefnyddiol yn mhlith ein Cydwladwyr ydynt brif ddibenion y Gym- deithashon. Cymeraf hefyd y cyfleusdra yma i gyhoeddi drosof fy hun, ac os nad yw yn afreolaidd, dros y Gymdeithas hefyd, mewn cyfeiriad at lythyr a welir yn Seren Gomer am y mis hwn, ein bod ni yn cy- meradwyo amcau ei ysgrifenydd, ac y mewn tawelwch neu lonyddwch, canys os mewn rhediad yr ystyrir, yna gelwir hi yn Awel, Gwynf, &e. Mae yn amlwggan hyny nad yw yr Awyr fel y cyfryw yn ẁrthddrych yr un o ein synwyrau corphorol; oblegidnis gallwn ei weled, ei arogli, na'i archwaethu; ac, fel Awyr, mewn Uonyddwch, ni allwn ei glywed na'i deimlo chwaith. O ganlyniad, gwelwn fod cysodiad iaith ym gorphwys ar y dybiaeth nad oes Awyr yn bod, neu o leiaf nad yw yn elfen sylweddol, canys dywedwn am lestr ei fod yn wag, a soniwn âm wagle, &c. megis pe na byddai un math byddai yn dra hoff genym weled Athrofa o sylwedd ynddynt; onid yw, gan hyny, yn bryd i ni ymofyn pa sail sydd genym i gredu fod y fath Elfen yn ein hamgylchu ? ac os oes, i chwilio pa fathydyw, ac olrhain ei hansoddau, ei heffeithiau a'i defnyddioldeb. Er profl bodoliaeth sylweddol yr Elfen Awyraidd, cymerwn ddau Wydryn o wa- hanol faintioli, a thywalltwn ynghylch haner llonaid y mwyaf o ddwfr, a rhoddwn Gymreig yn cael ei sefydlu yn y Dywysog- aeth, a bechgyn Cymru yn treiddio i wahanol ganghenau gwybodaeth yn eu hiaith eu hunain.* Ond rhag blino eich amynedd i ragym- adroddi, erfyniaf goffa i chwi mai blwy ddyn i heno y cefais yr anrhydedd o draddodi Darlith ar Fordwyaeth yn y Gymdeithas hon, a haner blwyddyn i heno y dywedais ychydig drachefn yn eich clywedigaeth ar Ddaearyddiaeth : ac am fy mod yn y Dar- lithiau hyny wedi ymdrechu denueich sylw at rai o brif nodweddau Môr a Thir, medd- yliais, wrth ystyried pa destun a ddewiswn i ddywedyd ychydig arno heno, fod cysson- deb yn gofyn i mi ddwyn eich sylw ar yr Elfen Awyraidd. Mae yn wir i chwi glywed llawer o bethau perthynol i'r elfen hon yn y Ddar- lith ragorol a draddodwyd yma fis i heno, ond nid wyf yn meddwl y barna ei hawdwr ddarn o ysgawn, A, megis twythrisg (eork) fy mod yn gormesu ar ei faes ef trwy alw eich sylw ar Awi/rolaelh, sef y ganghen o wybodaeth (neu brawddoniaeth) sydd yn traethu am yr Awyr, — ei ansoddau, ei effeithiau, a'ì ddefnyddioldeb. Wrth y gair'Awyr yr wyf yn nieddwl yr Elfen yn yr hon yr ydym yn anadlu, a'i hystyried neu bapyr gwyn ar ei wyneb; ac yna gosodwn y gwydryn bychan, a'i enau yn isaf, yn y dwfr, feí y byddo ei ymylau yn amgylchu yr ysgawn, ac yn cyd-gyffwrdd â'r dwfr o bob ochr. Os gostyngwn y gwydryn byehan yn arafaidd, gwelwn yr ysgawn yn gostwng ar yr un pryd, ac yn ------.----------------------------—---------------- ymddangosfel pe byddai yn suddo. Ond * Os caiff Dyfnaint gyfleusdra i edrych os craffwn yn fanylach gwelwn. wrth gyf- dros y Ddarlith gyntaf a draddodwyd gan odiad y dwfr yn y gwydryn mwyaf, nad yw Mr,,Ö#. »• ^««ISwydd y Gymdeithas uchod, dwfr c^odi ond „ di tfall a gwelei foíef erys talm yn awyddus *m í ■, ' A -uu Mfydlu Athròfa Gymreig. bod f* y»K»™ A, yn parhau ar wyneb y Darlith ar Gymdeithas, a werthir gan dwfr dan y gwydryn Ueiaf, ac o ganlyniad GyhoeddwyryCymro.— Got. fod rhywbeth yn y gwydryn hwnw yn