Cylchgronau Cymru

Chwiliwch trwy dros 450 o deitlau a 1.2 miliwn o dudalennau

•- ' - : Rhif. V.J MAT, 1831. Cyf. II. . BYWYD A NODWEDDIAD PERSONAU CYHOEDDUS. ARGLWYDD RlSSELt, Mab "enw Russell yn un o'r rhai mwyaf clodfawr yn hanës ein gwlad, «^ yn Hanw meddwl pob Brython a'r syniàdau mwyaf gwladgarawl. Gëllir olrhain ŷ teulu hwn yn.'ol hyd Harri III. pan oedd Francis Russell yn geidwad'Castell Corfe. Johh Russell ydoedd un o'r rhai blaenaf i gyf • arch Harri VII. ar ei diriad yn Lloegr. Ond y cyntaf a grëwyd yn Ddug Bedford oedd William Russell, tad y gwladgarwr enwog a dorwyd ymaith mor ddidrugaredd gan Charles II. Gwedi hyn'Iago II., yr hwn a annogasai ei frawd i gyflawni y weithred uchod, a aeth yn ei gyfyhgder at Ddug Bedford i erfyn cyunorth^Ty. Y Dug a'i hatebodd fel y canlyn : —' Yr wyf û yn rhy hen agwan i gynnorthwyo eich Mawr- hydi: yr oedd gènyf fab a allasai fod'o wasanaeth i chwi yn eich cyfyngder hwn, ohd chwi a'ch brawd a roddasoch iiido ef fynedfa gynar i fyd gwell. Arglwydd John Russell, yr hwH ywtryd- ydd mab Dug presennol Bedford, a anwyd y 19 o Awst, 1792. Yr oedd o'i febyd o gyfansoddiad gwanaidd. Derbyniodd ei addysg boreuol gan Mr. Smith, o Wood- nesborough, jnKent- Oddiyno symudodd i brifathrofa Caergrawnt. Dechreuodd ei yrfa seneddawl yn y flwyddyn 1819, fel aelod dros swydd Hun- tington, yr hwn le a gynnrychiolwydgan- ddo hyd 18áG. Ar y l4eg o Ragfyr, 1820, dygodd i mewn ei gynnygiad cyntaf ar ddiwygiad seneddawl, Ar o\ beìo yn ddwys ar y camarferiadau cywiîyddus yn llawer-o'r mân fẃrdeisdrefi, a rhoddi y fraint i drefi poblog megys Manchester, Birmingham, Leeds, Sheífield, a Haliffax, cynnygiodd bedwar o benderfyniadau — y cyntàf yn erbynîlwgr-wobrwyo —yn ẁ\ yn erbyn parhad y fraint Ìunrhyw le a geffid yn euog o hyny—y trydydd mewn perthyn- as i ddyledswydd y Ty yn y pethau hyn—y pedwerydd fod bwrdeisdref Grampound i gael ei gwneyd yr enghraifft cyntaf o am. ddifadiad; ond ar gaisArglwyddCastlereagh galwoddyn oì ylri cyntaf,a rhoddes rybudd °'i gynny giad i ddifrcinio Grampound. Dygwyd yr ysgrif hön imewn y 19 o Faii, 1820, heb ddímgwrthwynebiád; ondaryr ail dda'rìléhiad' achösodd ddädl o grýd feithder. Öedwyd ystyriaéthau pellàçh o honi hyd yr eisteddfod ganlynöl,.y« bthàf oblegyd áchos y Frénines. Adnewyddwyd y pwnc Chwefror, 1831, pan gýnnygiódd Arglwydd RHssell \ symud y' fraíbli'Ééeds;' ond y rhan fwýaf oeddynt am ei thrösí- glwyädo i swj'dd Gáèrefrbg. Gwedi' ym'- dreclí anèfféithiol o du Àrglwýdd Eldon i gadw yr anrhydedd yn llaw yr ychydig — ychj'dig iawn y wir — na chjmmerasàdt eu lí jgru yn Grampouhd, aëth yr ysgrif yn rboddi y fraint i Gàerëfrog' trẃy y dilau Dy. Yllwj'ddiant hwn a gefnogoddy diwyg- wyr i gynnyg mesurau o natur helàethach. Y cyntaf oedd dros ddiwygiad 'gwreiddiol gan Mr. Lambton, yn awr Ärglwydd Dur- bàm, yr hwh a acblysurodd ddadl boeth dros ddwy noswaith, ac a gollwyd yn absenoldèb Mrî Làmbton. Efe a adawsaî y ty cyn yr ymraniád am giniaW danteith- iol i ba un ei gwahoddasid gari Mr. M. A- Tajior. Mewn oddeutu t»is gwedi'n ym- ddangosodd Arglwydd John Russèll ar y macs, a chynnýgiad mwy cj-mmedrol; ond hwn hefyd a golhvỳd. Yn y flwyddyn ganlynol, 1822, oblegyd eyflwr isel am- aethyddiaeth, cynnaliwyd cyfarfodydd yn mhobparth o'r deyrnas, er danfon Eirch- iadau i'r Senedd; ac yn y rhan fwyaf o honynt deisyfid am ddiwygiad fel' y mesur m wyaf gobeithiol. Ar gefn yr Eircbiadau hýn cynnygîodd Arglwydd Russell—'Fod y dull yr oedd ỳ' wlad'yn cael ei chynnrychioli yn gbfynv «ylw dwỳsaf y Ty,' a chefnogwyd y cynv nygiád trwy araeth alluog; ond yr oedd' mwy i'w erbyri o 105; Gwnaeth yr un- rbj^w gynrij'gion ÿ'flwyddyri nesaf, acyn 1826; o»d. yr'oedd y gwrthwyriebwyr yn' amlhau bóbtro. " Oddiamgylch yr un amser dygodd i mewn él ysgrif er rhwystro gwobrwyòn' iuewn étboliadau. Ei phenderfyniadau á gcfnogwýd ácawrthwÿûébwÿdgan ýr un