Cylchgronau Cymru

EURGRAWN MOÎf, NEU Rhip. I.] 31, IONAIfrR, 1825. [Gwerth ±\e. IIANES BYWGRAFFYDDOL SYR ISAÂC NEWTON. SYR ISAAC NEWTON, un o'r dysgedigion enwoccaf, ac j mwyaf treiddgar yn ngwybodaeth celfyddydau rhifamesur y sydd ar gofnodau hanesyddiaeth, a anwyd ar ddydd NadoÜg, 1642, yn Woolsthorpe, maenor yn Colsterworth, swydd Lincoln, 6 mill- tir i'r de o Grantham. Ei dad, Mr. John Newton, yr hwn a hanai o deulu cymeradwy, a fu farw dri mis cyn geni y gwr sy weithian dan nylw: Priododd y fam eilwaith tua phen 2 ílynedd, ac er fod iddi dri phlentyn o'r briodas houno, ni ommeddodd oíalu am ddysgeidiaetli ei mab Isaac. Yn 12mlwydd danfonodd ef i ysgol Grantham, lle yn dysgu ieithoeddyndrwyadl y gosododdsail i'w enwogrwydd can- Iynol. Trayn fachgenyn cafwyd efar faes eang arddryghin o wynt rhuthrol yn llammu yn ol ac yn mlaen, ac ar ei holi am y fath ym- ddygiad, dywedai mai ceisio gwybod nerth y gwynt yrydoedd, sef trwy fesury gwahaniaeth rhwng y naid yn ei erbyn acy naid gyd ag ef. Gwedi cael cymmaint o ddysgeidiaeth ag a farnai ei fam yu addas, gaìwaief i arolygu y tir oedd gatiddi; ond yn lle ateb i'w disgwyl- iad ynhyuny, nidoedd ond olrhain llyfrau ac y cyffelyb yn myned a holl feddylfryd y llencyn. Un tro gwedi ei yru i farchnad Gran- tham, canfu ewythr iddo (yr hwn oedd wr eglwysig) yn drwyadl gyd â'i rifnodau mewn llofft wair, a gwedi ìlwyr anghofio negeseua y farchnad, yr hyn a barodd i'rgwr hwnnw annog y fam i adaely bach- gen ddilyn y duedd enwog ac ymroddgar oedd ynddo am ddysgeid- iaeth : felly, yn 1660, yn 18 oed, daufonwyd ef i Goleg y Drindod yn Nghaergrawnt. Yr oedd yr Urdd YsgoJ hon er dechreu y ganrif yndra thrwyadl yn treiddio igelfyddydau rhif a mesur, sef, Algebra, Flmians, &çc. felly annogwyd Newton i dreiddio y'mlaen ynddyut, ac nid hir y bu heb ddad-ddrysu ar gip-olwg arnynt, y gofynion mwy- af dyryslyd yn elfenau Euclid, ac eraill, yr hyn a ddaeth ag ef, yn fuan i sylw y Dr. Barrow, uti o ddysgedigion mwyaf y byd ynyram- ser hwnnw, yr hwn mewn swydd uchel yn yr un Coleg ag yntau, a roddes iddo ryddid at ei offerynau a'i lyfr-gelloedd, &c. Yn 16646 derbyniodd y gràdd o Wyryf yn y Celfyddydau, yna ymroddodd i fyfyrio yn y gelfyddyd enwog a elwir Optics, yn gystal er llunio ys- pienddrycb.au ac o olrhain hanfod lliwiau, ond tra yr oedd yn nghanoî ci fyfyrdodau ynddynt, gorfyddodd gan erwindeb y plà oedd yn ymd^enu yn arswydus yn y dref droi i ochel y perygl i'r wlad,