Cylchgronau Cymru

gyhoeddir yn fisol; 50 cent y flwyddyn, 25 cereí am 6 mis, i'w talu yn mlaen llaw.^Jgf ^y£2.] REMSEN, N. Y., HYDREF 15, 1851. [Rhif. 4. "Profwcfa bob peth; deliwch yr hyn sydd dda." DAFYDD IONAWR. (O'r Cronicl Medi.) ;Ganwyd Dafydd Ionawr gan' mlynedd i Ionawr diweddaf, yu Nglauymorfa, gerllaw Towyn. Yr Oedd ei dad am wneud amaethwr o houo, ond nid ocdd gan Dafydd flas at ddim oud darlleu a phryd- yddu. Gwa8anaethid Eglwys Towyn y pryd hyny gan Ieuan Brydydd Hir, a gwelodd y bardd «nwog hwnw fod gan Dafydd Glanymorfa dalent a hoflüèr at brydyddiaeth; a chymerodd ef dan ei addyeg ei hun, ac a'i hyffbrddodd yn yr ieithöedd Saesonaeg a Lladiu, ac yn rheolau barddoniaeth Gymraeg. Pan oeddeutu deunaw oed, boudlon- odd ei dad, ar gais y Prydydd Hir, i'w aufou i ys- gol Ystradineurig, yr hou oedd y pryd hyny dan arolygiaeth y bardd euwog Mr. Edward Richards. fra yr oedd yn Ystraduaeurig, aeth allau un diwr- nod i bysgota yn yr afon Teifi; ond goddiwedd- wyd ef gan dymhestl, a gorfu iddo lechu mewu ogoífac yuo i " fwrw yramser heibio," y cyfausodd- odd Gîwtdd y Daran. Wedi ymadael o Ystrad- meorig, cadwodd ysgolion mewn gwahanol fauau. Yr oedd ei dad mor llidiog wrtho am " wirioui ei ben gyda phrydyddiaeth," fel na feiddiai fyned adrei'. Yn 1774, aeth i Jesus College,-Rhydychain; ond ni arosodd yno i gymeryd urddau o herwydd llygredd y lle. Bu wedi hyny yn cadw ysgoliou yn Nghroesoswallt, a Ohaerfyrddin; ac yn Nghaer- fyrddin yr oedd pan gyfansoddodd y rhan fwyaf o GtwrDD T Drindod ; y gwaith barddonol hel- aethai' yn yr laith Gymraeg. Gorpheaodd y Cy- Wydd tra yr oedd yn cadw ysgol yn Nhowyn. Teilhiodd trwyranau helaetho chwe siry gogledd ar ei draed i gasglu enwau tuag ato cyn ei argraft'u; ond ffrwyth ei holl deithio oed 52 o enwau! Gan na roddai ei dâd yr un ddimai tuag at ei argraffu, cafodd fentbyg y Bwm gofynol gan gâr iddo—Mr. Thomas Jones, masnachydd cyfrifol yn Nolgellau. ünig obaith Mr. Jones o gael ei arian yn ol oedd, y byddai Dafydd Ionawr byw yn hwy na'i dad, fel y gallai eu talu ar ol cael yr etifeddiaeth. Pe Buasai y mab yn marw o flaen y tad, buasai Mr. Jones yn colli yr ariau. Gwnaeth gryn anturiaeth èémwyn cefhogi llafur yr awen. Pan ddaeth yr etifeddiacth î Dai'ydd Ionawr ar farwolaeth ei dad, trosglwyddodd hi ar unwaith i'w gâr a'i gyfaill Mr. Thomas Jones, ar yr amod iddo gael treulio gwe- ddill ei fywyd yn nhŷ Mr. Jonee, a chael ei holl angenrheidiau heb drafterthu dim yn nghylch "gofalon y bywyd hwn." Bu byw yn hapus gyda theulu parchus Mr. Jones am naw mlynedd ar hugaiu diweddaf ei oes; a chysegrodd ei boll amser a'i íÿfyrdod at lenyddiaeth. Yr oedd yn hanesydd da, yn ieithyr rhagorol, yn mathema- tician manwl, ac yn dduwinydd efengylaidd. Bu farw yu 1827. Cafwyd ef yn fai-w yn ei wely, heb ôl yr arwydd leiaf o boen. Claddwyd ef yn mynwent newydd Dolgellau; a chyfododd y Parch. Mr. Jones, Borthwnog, mab ei noddwr, gofgolofn harddwych uwchben ei fedd. Llafur penaf bywyd Dafydd Ionawr oedd Cywydd y Dríndod. Bu gwrthwynebiad ei dad yn ddigalon- did mawr iddo gyda'r fath waith drwy y rhanau goreu o'i oes. Ar ol iddo gael Uonyddwch oddiwrth drafferthion y byd, ymroddodd i ddiwygio a hel- aethu y gwaith: ac ychwanegiadau ato ydynt y Cywyddau a gyhoeddodd wedi hyny; sef "Y Mil Blynyddau" yn 1799; "Joseph" yn 1809; " Bai ddouiaeth Gristionogol" yn 1815: a "Chy- wydd y Diluw" yn 1821. Y mae tua phuni' «wí o linellau nad argraffesid erioed o'r blaen, y rhai agodwyd o lawysgrifen y bardd ei hun, yn yr argraffiad uew}rdd o'i weithiau gan Mr. R. O. Rees, Dolgellau. Bydd argraffiad Mr. Rees o holl weithiau Dafydd lonawr yn gymunrodd werthfawr i'rCymry; ac yn golofn anllygradẃy er cof am nerth ei awen dduwiol, ac o'i ymgysegriad llwyr- frydig i wasanaethu ei genedl yn ol ewyllys y Drin- dod. Y mae Mr. R. O. Rees wedi rhoddi cynhyrfiad nid bychan i ysbryd darllen barddoniaeth yn mysg ieuenctyd llawer ardal trwy roddi Gweithiau Da- fydd ionawr yn wobr i'r darlleuwyr goreu. Heb- law y cyfarfodydd fu yn Nolgellau, Towyn, a mauau eraill, bu cyfarfod darllen felly yn ddiwedd- ar yn Machynlleth, i ddynion ieuainc oddiar 18 oed. Daeth saith o ymgeiswyr yn mraen; a daeth yno i ysgoldy y dref dorf fawr i wrando arnynt yn adrodd, neu ddarllen " Oywydd y Daran." Gor- chwyl anhawdd oedd i ddyn ieuanc gael ei law Welsh Newspaper—published monthly.