Cylchgronau Cymru

Chwiliwch trwy dros 450 o deitlau a 1.2 miliwn o dudalennau

IFOB HAEL, Rhíf. 2.] CHWEFROR, 1850. [Cyf. I. SEFYDLIAD LLENOROL A GWYDÜORÔL CAERFYRDDIN. DARLITH GAN ESGOB DEWI SANT. Un o'r amgylchiadau mwyaf nodedig oedd gweled yr anrhydeddus a'r dysgedig Esgob yn ymaflyd yn llyw llonç addysgiaeth cyrliedmyr oes, ac yn ei gwthio i'rmor: nid oes genym un engraifft o'r fath ymostynaiad oduun Esgob yn y deyrnas o'r blaen ; y mae'r araayíchiad yn adlewyrchu er clod iddo, ac yn cydweddu â siampl ei Athraw Mawr, oi troed yr hwn sydd deilwn^ 0 ddilyniad. Llywyddai D. Morris, Ysw., A.S. Ei Arglwyddiaeth a ddechreuodd, wpdi dystawrwydd o'r bonllefau o gyraeradwyaetb drwy sylwi, fod Goruchwylwyr y Gymdeithas yn credu y gallasai ef gefnogi a llesoli y Gymdeithas tiwy draddodi Darlith ar y Sefydliad ei hun, ac mewn cydymffurfiad â'u cais, yr oedd, gydag hyírydwch, yn ymd'dangos gerbron y Cyfarfod. Er fod y Sefydliad wedi ei fiurfio ers rhai blynyddoedd, eto nid oedd wedi derbyn y cyfryw gefnogaeth ag oedd ganddo hawl i ddysgwyl, ac yn ddiamlieuol y dylai gael, os tynid sylw y cyhoeddus at^ei hawliau ; a dewisiad y Goruchwylwyr gan hyny oedd iddo ef ymdrechu gosod yr hawliau hyny yn aralwg. Gar ei fo;l yn ymwybodol o bwysigrwyddy mater, efe a deimlai yn ddyledswydd arno i gymeryd y gorchwyl gosodedÌ2, er ei fod yn allanol i'w dueddiadau a'ichwaeth ef; ond meddyhasai mai ei gydymffurfiad â'r deisyfiad a fuasai y llwybr goreu i brofi ei lwyr argyhoeddiad o ddefnyddioldeb y Sefydliad, yn gystal ag arddano-- osiad o'i aiddgarwch gwresog drosto. Pe ua buasai un cwlwm arall i'w rwymo ef er cyflawniad o'r ddyledswydd hon, namyn y ffaith o'i breswylfod yn agos i'r dref, ni fuasai yn teimlo ei hun at ryddid i encilio ìhaç yr aberth bychan hwn, (clywch). Ond â'r polygiadau a feddai o bwysigrv\ydd y fath sefydliadau er llesiant cymdeithas, teimlai ei fod yn cael ei alw yn bendant 1 gymeryd mantais o'r dylanwad rhoddedig iddo ef drwy ei sefyllfa i'w gynnorthwyo, gymamt ag oedd ddichonadwy iddo i hyrwyddo cynnydd, a thaenu buddiant y Sefydliad mor eang ag yw yn alluadwy yn y lle hwn. Pe buasai yn gwneyd yn amgen, buasai yn ^withgilio oddiwrth yr egwyddorion a broffesasai ac a ymaríèrasai bob amser. Pob ptth » wnaethpwyd erioed, a ysgrifenodd, neu a lefarodd ar y matei o ddysgeidiaeth a'i rhwymai ef i gefnogi y Sefydliad hwn ; oblegid, yn ei fam ef, yr oedd cysylltiad anwahanadwy rhwng dysgeidiaeth a'r buddiannau deilliadwy o'c fath Sefydliadau a hwn, hawliau pa un yr ymdrechai i osod allan. Yr holl resymau gwerthfawr pleidiol i'r prif Ysgolion, neu Ddysgeidiaeth Athrawol neu Genhedlaethol, oeddynt yn ddiamheuol yn gyfartal gymhwysiadol i'r fath Sefydüadau a hwn; ac nis gallai un yn gyson ag ef ei hun, amddiffyn y naill a gwrthwynebu y llall. Fe eliid dweyd, y mae yn wir, mai ei farn bersonol ef yn unig oedd hyn, ond ffaith yw, ac fe fyddai yn hyfryd iawn ganddo ef pe buasai y cysylltiad y cyfeiriai ato yn cael derbyniad cyff- redinol. Yr oedd arno ofn, beth bynag, nad oedd felly yn hollol. Rhai personau, y rhai a gyfrifent eu hunain yn gyfeillion i ddysgeidiaeth boblogaidd, er hyny a feddylient na ddylid cefnogi Sefydliadau gwyddorol a llenoiol. Meddyliai ef fod y pleidiau hya wedi gosod eu hunain mewn sefyllfa gamsyniol, oblegid os oeddynt wedi penderfynu i beidio cychwyn yn y cyfeiriad hwn, ofnai eu bod wedi myned eisioes yn rhy bell. Pan gydnabyddent ei fod yn iawn a phriodol iddynt gyfranu elfenau dysgeidiaeth i blentyn, pa fodd y gallent obeithio i attal cyfundraeth eang o ddysgeidiaeth yn ei flynyddau mwy ôeddfeí? Os oedd y fath wybodaeth ynddi ei hun yn niweidiol, yna y ddyfais oreu