Cylchgronau Cymru

IF'OR HAEL, 'Oes y byd Vr laìth Gymraeg.—7ra Mor tra Brython.' Rair. 8.J AWST, 1850. [Cyf. I. TRAETIIAWD AR DDECHREUAD, NATUR, DYBEN, A RIIAGOR- IAETHÀÜ GWIR IFORIAETII. Barnwyd y Traethawd hwn yn fuddugol yn Eisteddfod Iforaidd Tredegar, Mynwy, Mai 'ò, 1830 ; am yr hwn y derbyniodd yr Awdwr wobY o £S. Parliad o tûdul. 205. Rhagoriaethatj Gwir Iforiaeth a arddanstfsir yn ei chyfansoddiad, cýdweithrediadt ei dybeoion a'u gilydd, y manteision dcilliedig o yratino a hi, a'r efíeithiau canraol- adwy o ymddwyn yn ol ei begwyddorion. Mae yn gyfansoddedig mewn Undebiaeth^ tuag at ddwyn ei hamcanfon i ben, ae nid eymdeithas unigol. Fel Cymdeithas Gyn- northwyol, rhaaora ar bob un arall, oherwydd ei bod yn meithrin gwybodaeth, a chol- eddu y Gymraejî ; ac fel Cymdeithas Gymreigyddol, ihagora ar bob un arall, oherwydd ei bod yn cynnorthwyo ei haelodau mewn angen a niarwolaeth. Diau fod y cymdeith- asau cynnotthwyoí (benejìt societies,) wedi bod o ddirfâwr Jes mewn clefydau, dam- wemiau.a marwolaethau; ond nid oesyrun radd o wybodaeth fuddiol i'w gael o'ú raewn, orrd yn bytrach gwnant ddyn yn ddwlach nag yw wrth natur, gân nad oes yn- ddyut y tueddiad lleiaf' at foesgarwch na gwybodaeth, eithr gloddesta ac ymrafaelion. Daioni iddo ei hun yn unig yw pẃynt pob aelod o'r budd gŷmdeithasau ; oud sylfaenir Ifonaeth aryr egwyddor o wneuthur i arall fel y dymunai gael ei hun. Rhagora Gwir Iforiaeth arnynt yn yr unig ddyben sydd ganddynt, sef cynnorthwyo tnéwn clefyd â marwolaeth. Sylfaenir Iforiaeth ar * Gyfeillgarwch, Cariad, a Gwirionedd ; sylfaenir y Budd Gymdeithasau ar y tryfraith wladol. Nidwyfyn etbyu gosod Iforiaeth o dari nawdd y gyfraith, er diogelwch ei thrysorfeydd; byddaì o wir les rhag twylí personaú. diegwyddor, i ofal pa rai, ysywaeth, ymddiriedir llawer yn anwybodus o'ú he^wyddor- ion, ac y diíeddiannir cymdeithasau 0 drysorfeydd a gasglwyd drwy ddiẁydrwydd a chynnildeb, ond na lyffetheiner egwyddorion rhyddfrydig yn nghaethder y gŷfraith. Gwnahyn y Budd Gymdeithasau yu ddifudâ. Óêrir tetmladau cynes gan orfodiaetl», tra trwy ryddid ewylly»— * Pob cell a UogeU egy r, A cbloiau dorau a dyr/ Ni edrychir yn y benefit societies, (neu yr hyn a'u gelwir fynyçhaf^ ' rterr glybau,* ar jngen aelod, os na achosir ef gan glefyd ; ac nì edrychir ar gefyilia aelcwhyn er glefyd, ond pn faìnt a ganiata y rHeol iddo. Pa hyd byrtag fyddo yn piaf, cynmfer bynag fyddo eì deulu, a phasefyllfa bynag eu darostyngir, pa nirer bynag o blanta ymddibynant ar yr hyn adderbyniay tad, tynir y tali'r hanner, pan raewn gwirionedd y bydd seryllfa y claf yn gofyn ei ddyblu í • Nid yẃ tal y gymdeitha» yo ddigon i gynnal y teulu, ac nt cheir eynnorthwy plwyf ond yẃyíjig \*w helpu; g*Q bym, yt ua naji i aeloi &4 ar y