Cylchgronau Cymru

Chwiliwch trwy dros 450 o deitlau a 1.2 miliwn o dudalennau

Y GWIR FEDYDDIWR. Cyf. J.] CHWEFROR, 1842. [Rhif. 2. ELUSENGARWCH; Traethawd buddygawl yn Nghymdeìthas Cymreigyddion Trefcastell Gwentllwg, 1838. GAN IEÜAN AB GRUFFYDD. Ystyriaf, teimlaf at ham,—hen wraig glaf, Hen wr clorf ysgwyddgarn ; Helynt gwrach legach lawgam, iMal ethryb modryb a mam." Mawr yw y sôn sydd ein gwlad am y dduwirs wiwnef Elusen, a mynych y can- molir elusengarwch a llettyg.irwch cenedl y Cymry ; etto mae lle i ofni fod rhai o'n cydgenedl heb ei gwir adnabod yn ei heffeithiau gweithredawl, a'i hoberiadau hyddawr, hyd yn bresennol. Ychydig a ysgrifeuwyd yn ein hiaith ar yr anian ddangarawl hon, er ei godidoced, gau byny mae parch ditìuaut yn ddyiedus i Gymreigyddion Trefcastell, am ei rhoddi yn mhlith eu testunau ueilldiedig, er prwyaw gwybodaeth hylwyr o honi, yn nghyd ac edrych ei heffeithiau cyniyrawl. Wrth sylwi ar wraidd cyfansoddawl y gair elusengarwch, gwelwu natur tuedd- awl y gynneddf, a rhegledd cydfynedawl ei plierchenogion. Sef El, (e-l,) dan- sawdd symudawl; a fedda allu ynddo el huu i symud neu chwyfiaw ysbryd. Us, (u-s,) a amgeüa, plig, rbisg. En, (e-u,) edryf neu ffynon bywyd, yr hyn sydd anfarwawl. Gar, (g-a-r,) y peth a lyn- ir; yiiigydiad. Wch, (w-ch,) arymied- iad ; taeniad. Yn ganlyiiawl, dansawdd syniudawl a amjíeüa edryf ymgydiad, arymlediad, a feddyli, with Elusengarwch; neuysbryd yn amgylchu tiynon bywyd, ac yin«\diad, arymlediad. Efelly y mae ysbryd amgylchawl v gwir elusei.gar yu ymledu, gan ymgydiàw yn ei gydgieadur anghenns, a chyfianu tnag at ei gyfreidiau. Nid dansawdd ac ym- lyniad crebachlyd ydyw, eithfs ymgydiad aiymledawl, yn meddiannu erddrym cyn- northwyawl. Elusengarwch a wêl, ac a Cyf. I. deimîa dros y tylodion, yr ymddifaid, y dyeithriaid, a'r cleifiün anghenog, ac a estyn law o gyuiiorthwy i'r trueiniaid diymadferth yn eu gwaeledd trancedig. Hon a jíenfydd niferi o dylodion nychlyd y dyddiau presennawl,* yn cyfaneddu mewn bythod gweigion, tàn gronglwydydd defnynawg, mewH gwisgoedd carpiog, heb gysur na golud ymddibynawl, na pher- thynasau tosturiawl, ac a gyfrana yn helaeth er diwallu eu hangenrheidiau, gan gyfiëu iddynt ymborth a dillad. Hon a estyn law o gyunoithwy i'r ymddifaid torcalonus tàn eu croesau echryslawn; a enyna dosturì tnag at grwydraid encil- iawl; ac a egyr ei thrysorau i'r cleitìon cwynfaims dàn eu celyd loesau, a'n d«- dynawl boenydiau. Eluscngarwch a bortha y cardoteion cloff, noethlwm, líewynog, a methedig; ac a ymgydia yn y gwrag- eddos crymedig oedianus; hi a lettya gyda yr anglieuog, ac a gysura y gorth- rymediir, a wresoga ymysgaroedd y cyfoethogion, ac a weinydda gysurou rhegleddus i'r trallodedig. Hon a «enfydd y morwyr Uongddryll- iawg yn eu liudded gwasgfàawl, ac a gynhyrfa dosturi tuag at y rhai a ddiang- asant o tfyrnigiwydd gorwyllt tònau ewynawg y weilgi cyuhyrfiedig, ac a agor iddynt ddrysau noddtaawl; a baratöa ymborth blasusawl, gwelyau esmwyth, a * Mae yn arfcriad cyffredinawl mewn amryw o ardaloedd i gyfranu ariau, gwrthbanau, bara, &c, i'r tylodioii yn y tyinhor hwu o'r liwyddyn.