Cylchgronau Cymru

Y GEINIOGWERTH. Dechreuad Methodistiaeth yn y Bala. [Yn y " Traethodydd" am Ionawr, y mae hanes tra difyr ac adeiladol am y patriarch John Evans, o'r Bala. Ei waith ef yw y cronicl canlynel. Cawsom ef mewn hen lyfr, yn ei law-ysgrifen ei hun.] 1740. Yn y flwyddyn o oedran ein Harglwydd, 1740, ryw bryd yn mis Mawrth, yn amsery rhew mawr, y daeth Mr. HowellHarris (gŵr o le a elwir Trefecca, yn agos i Dalgarth, yn Sir Frycheiniog yn gyntaf i Lanuwchlyn, yn Sir Feirionydd, i bregethu ; aca safodd i íynu wrth gefn tŷ un Éílis Owen, yn y llan, lle yr oead cynnull- eidfa fawr wedi dyfod ynghyd i wrandaw arno, Y dydd nesaf, efe a aeth i waered i dref y Ba]a ; a safodd i fynu i bregetfcu wrth dalcen y Ty Marchnad (neu yr Hall;) a ehynnullodd Uawer o bobl y dref a'r wlad i wrandaw arno. Bu pawb yn dra llonydd tra par- ha<idd i bregethu, a serchog a charedig iddo wedi ei ddarfod ; a chafodd ddychwel y tro hyn i'w wlad ei hun mewn heddwch. Dyma yr amser cyntaf y pregethwyd gan neb e'r Methodistiaid yn Llanuwchlyn na'r Bala, nac un mau arall \n Sir Feirionydd. Mae lle i feddwl i Dduw arddel hyn o ddechreuad : mae rht*i yn fyw yn awr sydd yn cyfrif amser eu troedigaeth oidiwrth y pryd hyn. 1740. Yr ail tro y daeth Mr Harris i'r Bìla i bregethu. oedd yn yr haf y flwyddyn hon. Fe safodd i bregethu wrthy Ty Marchnad fel y tro cyntaf; ond ni chafodd mo'r cj stal Uonydd. Ymgvnhyrf- odd rhai ychydig yn ei erbyn. Y mwyaf cynhyrfus oedd un Charles Evans, gwr oedd yn bv w mewn tŷ yn y dref a elwid White Lion. H^\m a fynai ei dynu ef i lawr oddiar y 11« y sifai arno ì bregethu; ond eraill o dymherau mwy gweddaidd a'i hattaliasant rhag gwneiithur felly. 1740. Cyn diwedd y flwyddyn hon, tua'r gauaf, pa fis nis gwyddis, y daeth y Parchedig Mr. Daniel Rowland, ciiraol Llangei- tho, yn sir Aberteifi, i gynnyg pregethu yn Eglwys Llanuwchlyn. Wedi iddo fyned i mewn i'r eglwys trwy genad y Wardeniaid, ac eraill o'r plwyfolion, a dechreu canu Salm a gweddio, daeth person y plwyf, a Mr. Rowland Lloyd o'r Bdla, ac a derfysgasant y gyn- nulleidfa, ac a rwystrasant iddo bregethu. Canasanty gloch hefyd er mwyn gwneuthur yn fwy y terfysg ; fel y gorfu ar y gwr enwog hwn droi ei gefn a myned i'w ffbrdd heb bregethu, er mawr ofid i lawer iawn o'r gynnulieidfa, a chywilydd i'r gwrthwynebwyr. 1741. Yn mis Ionawr yn y flwyddyn 1741, ar nos Lun, y 19eg o'r mis, y daeth Mr. HoweÜ Harris i blwyf LÌHiiuwchlyn, ac a bregeẁodd yn Nant y deiliau. Dydd Mawrth y boreu, yr 20fed, daeth i'r Bala ar fedr pregethu. Yr oedd llawer hef'yd yno wedi ymgynnullyn nhŷ un Catherine Edward, ai gy'er y íŷ iuawra elwir y Èùtt, ar hyder gwrandaw arno. Ond un Mr. Ruuert Jones, yr