Cylchgronau Cymru

SL[' OYFROL II. CYHOEDDIAD MISOL Y BOBL IONAWR, 1877. PRIS CEINIOG. "PREGETHWR Y BOBL." CHYDIG, os neb, sydd yn mhlith Cymry yDywysogaeth, Lloegr, America, ac Aws- traha, na chlywsant neu na ddarllenasant am y diweddar Barchedig John Jones, Talsarn (cynhyny, Llanllyfni), "Pregethwr y Bobl." Ac nid oes odid ün o'r rhai hyny na chydnabydda na fu àc nad oes yn mysg goreuon pregethwyr Cymru neb mwy nag oedd yr efengylydd o Dalsarn. DYN Y GENEDL Canai Eben Fardd am dano :— " Da yw cael y cylch enwadol I oleuo ynddo lamp, Eto gwell yw gwlad i'w dysgu, Dyn i Gymru—dyna'r gamp!" mae hanes ei fywyd, a'i nodweddion fel preg- ethwr, meddyliwr, dyn, a Christion, wedi eu trafod gan brif ysgrifenwyr ein gwlad, o bob enwad. Yn y gwaith tra rhagorol hwnw, " Cofiant y Parchedig John Jones, Talsarn, mewn cysylltiad â Hanes Duw- inyddiaeth a Phregethu Cymru," dywed yr awdwr, y Parch. Owen Thomas, Lerpwl :—-" Pregethwr oedd Mr. John Jones. Ac yr oedd efe yn bregethwr e'r iawn ryw. Yr oedd wedi ei gynnysgaeddu â'r cym- hwysderau naturiol a grasol angenrheidiol i'r gwaith i raddau mor fawr ag i'w ddyrchafu, yn ein bryd ni, yn un o'r rhai cyntaf yn nosparth uchaf pregetliwyr a rhyw oes neu wlad er dyddiau yr âPostolion? ^ys :- Pr un perwyl y canodd Hoff bregethwr anghydmarol, ^.Dan eneiniand pur y nef ; * n mysg cawri'r weinidogaeth v Nid oedd neb yn uwch nag ef; *r oedd rhyw wreiddioldeb ynddo, Heriai ddynwaredwyr ffol; ■Rhywbeth wnai i feddwl Cymru Am flynyddau deimlo'i oí." Mewn erthygl alluog yn " Cyui) u : ^n Hanesyddol, Parthedegol, a Byw- êraphyddol," dan olygiad y Paich. Qwen Jones, cawn y sylw hwn :—Cy- *arfyddai ynddo ef holl ansoddau nieddyliwr o radd uchel. Yr oedd efe Wrth natur yn athronydd ymarferol, craff, ac yn fardd o'r fath twyaf tanbaid a rha mantus. Gallai olrhain y pethau m wyaf dyrus |yda deheurwydd a hwylusdod, a hyny yn berffaith annibynol. ■Nid benthyciwr neu efelychwr ydoedd. Yr oedd ffrwythlonrwydd naturiol ei feddwl yn gyf- tyw fel nas gallasai gael namdden i fenthyca oddi- 9.r ereill; ac megis yr oedd ei feddylddrychau Ín hollol wreiddiol, felly efyd yr oedd yr iaith â pha un eu gwisg^i yn briod-ddull neillduol iddo ei hun. Pan ystyriwn feiddgarwch ei feddwl, a thanbeidrwydd nodedig ei natur, synir ni yn fawr gan yr addfedrwydd a'r dillynder dymunol sydd yn nodweddu ei gyfan- soddiadau." Eto, yn"En- Wogion Cymru," dywed ysgrifenydd medrus mai • neillduolrwydd penaf pregethau Mr. Jones yd- oedd meddyliau aruchel wedi eu gwisgo mewn iaith seml, agos at, a dealladwy gan y werin. Yr oedd wedi ymgydnab- yddu er yn blentyn â'r mawreddog yn ngwylltineb uthr bro e' ened- ìgaeth, wedi siarad yn eithaf diofn gyda'r clogwyni yís gytlirog a cnilwgus, ac ar hyd ei oes wedi ymddiddan ganwaith â llawer moel ac a llawer mynydd cribog." TANYCASTELL TY Y PARCH. JOHN JONES YN NHALSABN Wedi difynu fel hyn syniadau ysgrifen^yyr mor alluog, ni raid i ni wneyd mwy na chofnodi yn fyr ychydig FFEITHIAU YN EI IIANES. John Jones a anwyd ar y dydd cyntaf o Fawrth, 1796, mewn tyddyn-dy a elwid Tanycastell, gerllaw Dolyddelen, yn Arfon. Ei dad oedd Sion Jones, amaethwr parchus, mewn amgylchiadau canolig, ond yn gallu olrhain ei achau o Hedd Molwynog, un o Bymtheg Llwyth Gwynedd. EnAv ei fam oedd Elen, "íiithau hefyd yn hanu o Einion Efell, Arglwydd Cynllaeth." Yr oedd yn nheulu Tai^ycastell dri o frjdyr a phump o chwiorydd. O'r plant hyn gwrthddrych ein hysgrif oedd yr hynaf, a'r diweddar Barch. David Jones, Treborth (gynt o Gaernarfon), y bardd awenyddol a'r pregethwr coeth, oedd yr ieuengaf o'r brodyr. Bu farw eu tad pan nad oedd Mr. John Jones ond ieuanc ; a thuagat ysgafnhau y baich oedd ar ei fam weddw, gyda'i theulu lluosog, symudodd John i wasanaethu ei frawd-yn-nghyfraith, amaethwr parchus, yr hwn oedd wedi priodi chwaer i'n harwr, ac yn byw yn Llangernyw. Yno ni a'i cawn wedi llithro i ganlyn ieuenctyd llygredig y lle, i anghofio am ryw yspaid y cynghorion a'r esiamplau da a gafodd ar aelwyd ei rieni. Yn y pentref hwn, modd bynag, tua'r amser dan sylw, y clywodd efe gyntaf y Parch. Henry Bees, yr hwn oedd yn dechreu ei yrfa bregethwrol ar y pryd. Gwnaeth y bregeth argraph ddofn ar feddwl y dyn ieuanc o Danycastell, a than effeithiau y diwygiad crefyddol cryf a dorodd allan yn fuan wedi hyny dychwelodd Mr. Jones at Dduw ei rieni, gydag ymroddiad ag oedd i fod o ddirfawr wasa ìaeth i grefydd ac yn anrhydedd i genedl y Cymry. Gadawodd dŷ 6i chwaer yn fuan wedi hyn i iyned i weithio mewn cloddfa lechau yn Llanrhychwyn, ger Llanrwst. Tra yn y fan hon ìaeth i gyfí; rfyddiad â'r bardd enwog Ieuan Glan Geirionydd, yr hwn a drigai ar y pryd gyda'i rieni yn Nhrefriw. Ymunodd rhaio'i gyd- weithwyr âg ef i fyned dan addysg Ieuan ; ac arweinioi i hyn i gyfeill- garwch calon rhwng y bardd a'r preg- ethwr—cyfeillgarwc . a oarhaodd yn ddidor hyd faiwolae Ji y cyntaf. Bu yn hir yn petruso ymjymeryd â'r gwaitli o bregethu. Llwyddodd ei gyfeillion, modd bynag, yny flwyddyn 1820, gael ganddo ddechreu. O hyn allan ymrldadblygodd ei aliuoedd ys- plenydd fwy fwy nes ei w ìeyd yn wir dywysogy pẃlpod Cymreig. Ymwel- ru, gan ddewis ymroddi i tia inyned i'r athrofa. ; L fyned yno, " tra a if heibio." Yn v ."eithasfa y Bala j.. ■■> ordeiniwyd ef i gy aith y weinid- Yr ydoedd y , n wedi priodi ìeddiges a fu yn ÿmgelead gymhwys iddo. Ni fu yn hir wedi hyn cyn ymroddi yn llwyr i waith y weinidogaeth. Yn wir, rhaid ydoedd iddo ymroddi felly bell- ach gan faint oedd y galwadau o bob| man o;r jjywysogaeth am ei was- anaeth. Parhaodd i " roi Cyrniu ar dân" trwy ei ddoniau disglaer, ei ys- pryd tanbaid, a'i fawr ìai'ur, hyd nes y darfu i angau derfynu ei yrrfa fawreddog ar ddydd Sab- bath (dydd ar yr hwn y chwenychisai gael marw) Awst 17eg, 1857, er galar dwfncenedl gyfan. Cladd- wyd ef gyda pharcli nodedig yn hen eglwys plwyf Llanllyfni, ac uwch ei fedd cododd ei gyfeillion golofn hardd (o'r hon y rhoddir darlun ar ein ail tudalen) gydga'r arysgrifén :— odd âg amryw fanau yn Nelieudir ( addysgu ei liunan,goreu gallai, yn h " Na, na," oedd ei ateb, pan gymlh byddaf fi yn hogi fy nghryman fe prya gydab