Cylchgronau Cymru

Chwiliwch trwy dros 450 o deitlau a 1.2 miliwn o dudalennau

Y WENYNEN. 25 DARLITH ar DDYMGYRCIIIAD neu AT DYNIAD. (ATTUACTION) A YSORIFENWYD AK DDYMUNIAD OYMREIGYDDION I.LUNIMIN, líSl. Petu nodedig iawn yn lianes y greadigaeth ydyw y gradd- iad araf a ymddengys, megys o rîs isaf natur hyd yr uwchafyn y rhestr odidawg; o'r cyfansoddiadau symluf a distadlaf hyd y mwyaf ardderchog a chyfansawdd; —o'r pridd difywyd i'r meistrolwaith anfarwol,—dym. Gollir sylwi ar y graddiadau hyny a wnanl i fynu y dres-ddolen flinìcj rhwng bywyd llysieuol ac anifeilaidd. Yn gyntaf, ceir gweled rhyw greadur er bod ar ym- ddangosiad llysieuyn, eto yn meddu y synwyr o deímlad; ceir uu arall ynmeddu y galluo ymsymmudiud; athrydydd yu meddu ar deimlad, ymsymmudiad, a clilyw ; ac felly yn raddol y dadguddir y synwyrau nes y ceir creadur yn meddu yr holl synwyrau anifeilaidd. Ar ol hyn mae cyn- nyddiant beunyddiol yn y rhestr, a chwanegol ddadgudd- iad o'r hyn a elwir yn instinct, nes y ceir anifeiliaid ag y gellid bron feddwl eu bod yn meddu ar allu i ymresymu. O'r diwedd ni a gyrhaeddwn y peirianwaith ardderchog, dvn; a dilys nad yv/ y graddawg yn terfynu yma; ond mae hyn o wahauiaeth yo y graddiadau yn bod, sef fod cyunydd a derchafiad dyn yn y rhestr gan inwyaf yn «i law ei huu. Nid yw dyn yn ei gyflwr naturiol ac anuysg- edig ond ychydig uwch nâ 'r anifail o ran synwyr a gwybodaeth; ond dyn wedi ehangu ei feddwl, a derchafu «i enaid trwy wybodaeth auianyddawl a moesawl, sydd megys vn gwneyd i fynu y dres-ddolen a una drigolion daear á byd yr y&prydoedd; ac yna mae yn eithaf priodol i gael ei alw yn *'Arglwydd y greadigaeth." Nid oes uu wybodaetb ddynol yn tueddu i ehangu meddwl dyn yn fwy nag anianyddiaeth; y mae yn derchafu ei syniadau niewu modd neillduol ain dano ei hun, am ei gyd-greadunaid, ac yn enwedig am ei Greawdwr; y mae hefyd yn dra defnyddiol iddo yn ei ddysgu i droi amrywiol ddefnyddiau y gteadigaeth at ei wuuanaeth, a hyny yn y modd goreu ; «<: ar ol poh dadl, dilyn mui uniunyddiuulh sydd yu y wtnm y rheswiu cadarnuí a mwyaf aiiwrlhwynobol yn erbyn anghrediiiiaethyÀ'c^/tc, ahaeriadaudigywilyddyr/4/Aí'iíí. Wrth anfanyddiueth y uieddyliaf y wyhodaetlt o gyn- ueddfau uaturiol a phuritiyuasul gwahauul ddefuyddiuu y