Cylchgronau Cymru

Chwiliwch trwy dros 450 o deitlau a 1.2 miliwn o dudalennau

YSTORFA Y BEDYDDWYR. Rhif. 15,—MAI, 1839.—Cyf. II. DEISTIAETH A BIBLAETH. LLYTHYR II. T)l WEDDWYD fy Uythyr o'r blaen " trwy ddangos egwyddorion cyfun- draeth ddeistaidd Arglwydd Herbert. Dangoswyd erthyglân ei grefydd natur ef; ond ynia caf ddangos mai lloffion oddiar feusydd Cristnogrwydd ©edd yn gwnend ei gyfundraeth i ym- ddangos mor ddymuuol a thegwedd; cauys ni allasai ef, na nebffn byw, gasglu y fath syniadau goleuwych o feusydd natur, trwy lafur rheswm yn unig. M Pa fodd gan hyny y galẃant aryr hwn ni chredasant ynddo ? a pha fodd y credant yn yr hwn ni chlyw- sant am dano; a pha fodd y clywant heb bregethwr ?" Rhuf. x, 14. Pe buasai Herbert wedi ei eni a'i ddwyn fynu yn Hys Pomare yn Otaheite, neu wedi eistedd wrthdraedphilosophydd- ion Groeg a Rhufain, credwyf na fu- asat y fath egwyddorion eglurwych wedi eu hargraffu ar ei feddwi; oblegid ni wyddai Pomare na neb o'i bobl ddim am y gwir Dduw, neu yr addoliad a ofynai, nes i'r datguddiad dwyfol eu dysgu. Uu o ddoethion enwocaf Groeg a Rhufain a ddy- wedodd, "Er ei fod yn amlwg y dy- Hd gwneud yr hyn fyddo dda yn ngolwg Duw, etto ntd oedd inodd gwybod beth oeddent y pethau hyny heb i Ddttw ddysgu liyny i ddynion ei hun, neu trwy ryw foddion dwyfol." Pe buasai y gyfrol ddwyfol yn cael ei gosod yn Uaw y doeth-ddyn Groeg- aidd, credwyf aa fnasai iddo ef, fel deistiaid ein dyddiau ni, dynu oddiyno y gwirioneddan cyfoethocaf, a'u pri- odoli idd ei wneuthuriad neu ei grëad ei bun, a sathru y gyfrol y cafodd hwynt allan o honi, o dan ei draed. Ós trown oddiwrth Arglwydd Her- CVF. II. bert at Mr. Hobbes, y nesaf o ran amser, ac fealhú o rau pwys a dylan- wad yr nn wedd, canfyddwn ei gyrun- diaeth ef o grefydd natur yn wahanol iawn i eiddo Herbert, ac yn ymddifad o'r rhan fwyaf o'i erthyglau ef. Nt chynnwys cyfundraeth Hobbes ne- mawr gydag addefíad o hanfodiad Duw. Haera ef mai elfyddol yw pob peth, gan ddywedyd am yr hyn nad yw gorffoi» mai dim ydyw. Ystyria weddio, a chredu mewn sefyllfa ddy- fodol, yn ynfydrwydd hollol: dyma y fath beth yw crefydd natur y dyn enw- og hwn, Hobbes. Gwelwch y fath wahaniaeth a haufoda rhwng yr eiddo ef a Herbert. Y deist nesaf a gaf grybwyll yw Charles Blount; gweithiau cyntaf yr hwn yn erbyn dwyfol ddatguddiad a ymddangosodd yn y flwyddyn 1680. Ni chyhoeddwyd gweithiau diweddaf Blount nes wedi ei farwolaetii. Bu farw trwy ei ddwylaw ei hun. GeU wir ei weithiau diweddaf, *' Oraclau liheswm." Yn y gwaith crybwyiSedig y mae Mr. Blount yn cynnyg undeb rhwng deistiaeth a Chrîstnogrwydd. Ei eiriau ynt y rhai a ganlyn : " Yn ddiammeu, yn ein hymdaith ì fyd arall, y ffordd gyffredin ywy dìogelaf; acer fbd deistiaeth yn wrtáith da i gydwy. bod dyn, etto, yn sicr, os bydd i Grist- nogrwydd gael ei chymysg â hyn, tafl allan gnwd toreithiog." Yma y cyf- addefa yn anüwg nad yw yn ddjogel i bwyso ar ddeistiaeth yn unig a di- gymysg â Christnogrwydd. Gwel y daiilenydd oddiwrth y tri a enwyd yn unig, a goleddaut grefydd natur, fod tair cyfundraeth hollol wáfaanol i'w gilydd yn cael eu gosod ger ein bion. Y cyntaf a goledda lawer o'r athrawiaethau a ddysgir i