Cylchgronau Cymru

Chwiliwch trwy dros 450 o deitlau a 1.2 miliwn o dudalennau

YSTORFA Y BEDYDDWYR. Rhif. 17.—GORPHENHAF, 1839.—Cyf. II. DEISTIAETH A BIBLAETH. LLYTHYR IV. YR ẃyf yn fy Ilytlíyr diweddaf wedi rhoddi golwg fer ar yr heu wrth- ddadleuon cyffredin a wna y Ueist- iaid gyfodi yn erbyn geirwiredd yr ys- grythyrau; ac yn awr, yn ol fy addewid, amcanaf ystyried y gwrthddadleuon newyddion a sylfaenir ar yr hyn a elwir yn ffeithiau Daearddysg. Crefaf ar ddarllenyddion y llÿthyr hwn i gi'edu nad oes genyf yr anmharch lleiaf i athronyddiaeth nac i athrou- yddion, i ddaearddysg nac i ddaear- ddysgwyr, ac nad yw yn beth aunhebyg yn fy ngolwg y bydd i'r gaogen hon o athronyddiaeth, mewn amser dyfodol, ateb dybenion buddiol er cynnyddu gwybodaeth. Ondyrhyn aanghymer- adwyafyw, fod Daearddysgwyr triewn gormod brys i ffurfio cyfundraethau anmhrydlawn, a thynu casgliadau rhy benderfynol, tra mae y ddysgeidiaeth etto yn ei mhebyd, a'r casgliadau hyny yn tueddu i leihau ein hyder yn ngeir- wiredd yr ysgrifenwyr ysbrydoledig. Nid wyf yn meddwl amheu gailu- oedd a dysgeidiaeth Uawer o ddaear- ddysgwyr ; ond o herwydd fy niod yn Hed adnabyddus â rhai o honynt, yr wyf yn mhell oddiwrth feddwl eu bod yn anffaeledig; ac er cymaint wyf wedi glywed am eu Uuosogrwydd a'u hunoliaeth, etto peth anhawdd yw cyf- arfod â mwy o amry wiaeth nac a gau- fyddir yn ei hysgiifenadan hwy o barth- p-d petliau o bwys hanfodol. Fe ddy- wed rhai fod Cymdeithas Athronyddol Paris wedi cyfrif cymaint a phedwar ugain o wahanol gyfundraethau wedi eu coleddu yn barod gan ddaear- Cyf. II. ddysgwyr, ac mae yn wybodus i bawb ynt wedi cymeryd y peth dan sylw pwyllog, fod gwahaniaeth mawr rhwng yr hyn a ddysgwyd gan Mr. Parkinson, Barwn Cuvier, a'r Athraw Jamieson, a'r hyn a ddysgir yn awr gan y rhan fwyaf o'r athronyddion mwyaf dysg- edig. Y fath yw y cyfnewidiadau ynt yn cymeryd lle yn niarn y dysged- igion mewn daearddysg, fel y maé Dr. Buckland yn awr yn ymwrthod â'r athrawiaeth a gyhoeddwyd ganddo yn nghylch deunaw mlynedd yn ol. Nid wyf yn meddwl eu beio am hyn, oble- gid y maent o angenrheidrwydd yn ddarostyngedig i'r fáth gyfnewidiadau, tra mae y ddysgeidiaeth ei hun yn ei mebyd,ond meddyliwyf ei bod yn rhy gynar i ni fyned i esponio yr hanes- yddiaeth ysgrythyrol yn ol honiadau ynt hyd yma mewn cyflv\r mor au- mherffaith. Ond cyn myned yn mhellach yn mlaen yn y dnll hyn, rhoddaf olwg fer ar ddaearddysg, fel ymaeyn cael ei dysgu yn breseunol gan yr athrawon a gyfrifir yn fwyafcymeradwy. Gwrth- rych eu hymchwil proffesedig yw cyfansoddiad y ddaear, yn nghyd a'r cyfnewidiadau ynt yn cymeryd Ile ynddi, naill ai tan ddylanwadau cyf- reithiau sefydlog, neu trwy eÜ'eithiau dygwyddiadan achlysurol. Honant eu bod yn awr yn adnabyddus o un ran o bedwar cant o dryfesnr y be'leii ddaearol o'r wyneb tua y cairoi-bwynt, yn gymaint a'bod y mynyddau uchelaf yn Ewrop yn dair ìnilltir o uclider, a'r moroedd dyfnaf yn saith miiltir ö ddyfnder; eithr nid ynt yn hòni eu bod hyd ytna wedi treiddio i'r ddaear 2 B