Cylchgronau Cymru

DDOR CY %tr%rattm JRteoî at waaattatfft %ŵrkíílt pt mgag g djjprg. Gyhoeddedig dan nawdd prif Gerddorion, Corau, ac Undebau Cerddorol y Genedl. Rhif. 39.—Cyf, IL MAI 1, 1864. Fris 2g.—gydcìr post, Zc. CDpníöüsíaîr, CERDDOEIAEIH YN T HHIFYÎÍ HWST, Oanig.—" YR HAE." Gan Gwiltm Gwent. Oídgan.—«EIIEDYDD BACH MWYN." Gan T. D. WlLLIAMS (Tt/dfÿli/ìi). Tü BAI,. Llawîyfr i Gerddoriaeth „........., ... ... 113 Geiriadur y Cerddor ................,. 115 Coloí'n yr Hen Alawon ... ... ............ 117 Telynwyr Cymreig.............,. ,.. 118 Bwrdd y Golygydd............... ...... 118 Cystadleuaeth Dinorwic a Llanberis......... 119 Congl y Tonio Solfa .................. 122 matolgft í ẅrDDoríaeŵ TRAWSGYWEIRIANT (Modulation). ["Wedi gosod Elfenau Cynghanedd o flaen y darllenydd, yr ydym yn myned yn mlaen yn awr i egluro Trawsgyweiriant, gan adáel îlawer o gordiau, a defnyddiad yr oll o honynt, hyd nes y deuwn i egluro natur a rheolau Cyfansoddiant ( Composition).] 163. Y mae un prif gy weirnod neîllduol i bob Tôn, neu ddarn o gerddoriaeth. Hwnw ydyw y Ilywodraethwr; a nodau y raddfa yn y eyweirnod hwnw a ddefnyddir gan mwyaf. Rai prydiau, pa fodd bynag, hyd yn nod pau na fÿddo y Dôn neu y darn ond byr, a'r rhan fýnychaf pan fyddo y Dôn neu y darn yn lled í'aith, dygir i fewn gyfryngau na fyddant yn perthyn i'r raddfa yn y cyweirnod decbreuol. Pan gymer hyny le, dywedir fod y gerddoriaeth yn trawsgyweirio. 164. Trawsgyweiriant, gan hyny, ydyw symud o'r cyweirnod decbreuol yn ngbwrs y daru neu y Dôn. Y mae hyny yn cynorthwyò y cyfan- soddwr rhag myned yn rhy undonyddol, ac yn ei alluogi i ddwyn i fewn fwy o amrywiaeth, ac felly i wneyd y cyfansoddiad yn fwy efiëithioì a boddhaol. Gorchwyl anhawdd ydyw cyfansoddi dernyn maith yn yr un cyweirnod heb fyned yn undonyddol a diflas. 165. Y gwahaniaeth rhwng Trawsddodiad (Transjposition) a Thrawsgyweiriant (Modula- tìoìi) yilyw hyn:—Gorcbwyl y cyntaf ydyw symud prif gyweirnod y darn cerddorol, a'i osod yn uwch neu yn is na C, fel y byddo yr acbos, er mwyn ei roddi yn y lle mwyaf cyfîeus i'w ganu. Nid ydyw yr oìaf yn ymyraeth dim â phrif gy- weirnod y darn, ond y mae yn ei adael yn nghwrs y gerdüoriaeth, yn rnyned i un arall, ac ar ol aros ychydig yn yr arall hwnw, y mae naill ai yn myned i gyweirnod gwahanol drachefn, neu ynte yn dychwelyd i'r cyweirnod dechreuol. 166. Er mwyn adnabod a deaîl y gwahanol drawsgyweiriadau, ni a roddwn enwau arnynt yn ol eu natur, a'r dulliau a gymerir i'w he- ffeithio. NodvYn yma bump o'r prif ddosbarth- iadau:— 1. Trawsgyweiriad Syml (Sìmple nen Regular). 2. Trawsgyweiriad Disynr.wth (Äbrupt neu Irreçular). 3. Trawsgyweiriad Byr (Transient). 4. Trawsgyweiriad Cynghaneddol (Harmonic). 5. Trawsgyweiriad Peroriaethol (Melodie). 167. Y mae y cyntaf, sef y Trawsgyweiriad Syml, yn cael ei weithio ar y ddwy egwyddor syml o berthynas gwahanol gyweirnodau â'u gilydd, a pherthynas cyfryngau y raddfa â'r cyweirnod. Gan ein bod wedi egluro y naill a'r llall, fwy nag unwaith, yn ein gwersi blaen- orol, ymfoddlonwn yn y lle hwn ar nodi y perthynasau neillduol y cymerir sylw o honynfc mewn trawsgyweiriad. 168. Y nesaf o ran perthynas at y cyweirnod ydyw ei Bummed, yr hwn a elwir y Llywydd. I'r Llywydd, gan hyny, yr ydys yn traws- gyweirio hawddaf ac amlaf yn y dosbarth hwn o drawsgyweiriadau. Yr ail o ran perthynas ydyw y Pedwerydd, sef yr Islywydd. Y mae un arall ag sydd yn dal perthynas agos iawn â'r cyweir- nod—ac agosach, yn wir, mewu rhyw ystyr, nag un o'r lleilí; a hwnw ydyw y Chwechfed, neti y Lleiaf perthynasol. Y mae eto rai o sciniau y raddfa ag ydynt yn dyìanwadn yn llawer mwy nag ereill er penderfynu y cyweirnod. Y mae y rbai hyn, fel cynifer o wŷr cryfion ac arfog, yn cadaruhau ac yn sicrhau gorseddfainc y Tonydd. Eu henwau ydjait, y Trydydd, y Pumed, a'r Wythfed. Dyma "golofnau," "seiniau cedyrn," neu " brif seiniau" y raddfa; ac y mae eu canu yiî olynol, yn arwain y glust, fel rheol gyffredin, yn ddiŵyro i orseddfainc y Cyweirnod. 169. Mewn trawsgyweiriad syml, gan hyny, nid ydys yn symud ond i un o'r perthynasau uchod; sef y Pumed, y Pedwerydd, a'r L!eiaf neu y Mwyaf pertbyuaaol; ac wrth \rnejd hpìf