Cylchgronau Cymru

(fjÿlrîtjgrattm Iftol aí tüasaîtaáìt %rdtîûrâáît pt mp$ g %mrg. Cyhoeddedig dan nawdd prif Gerddorion, Corau, ac Undebau Cerddorol y Genedl. Rhif. 46.—Cyf, II. RHAGFYR 1, 1864. JPris 2ff.—gydár post, 3c ©gnntoiîsíaìî. CERDDOBIAETII TN T BHTETN HW, Anthem Nadomg-.—" A'E GAIR A WNAETHPWYD YN GNAWD." Gan Mr. W. I. Aeg-ent, Rhyl. Ttr da„. .............. 169 ............ 171 .............. 172 ............ 173 .............. 174 ............ 174 .............. 176 ............ 176 Geiriadur y Cerddor Cantata " Llewelyn " ... Bwrddy Golygydd ... Yatafell yr Hen Alawon Amrywion ...... Cronicl Cerddorol Consrl v "Tonic Solfa" ŵíríatiur p Cerööor. Allwedd (parhad o tudal. 164J.—Ymddengys i ni fod y ffurf bresenol ar yr allweddau wecîi deilíiaw trwy lygriad a chyfnewidiad graddol o hen ffurfiau ysgrifenedig y Uythyrenau Gr 0 F. Y mae deiüiad allwedd y llais uchaf, KK o'r llythyren Gr, ynghyd t? ag s, yn lled eglur, fel nad oes angen eglurhad pell- ach ar hyny yn y lle hwn. Yn wir, ceir yr allwedd hon yn fynych yn cael ei ysgrifenu gs. Nid yw deilliad allwedd yr TJchalaw a'r Cyfalaw, :& allan o'r llythyren C, na deilliad allwedd yr Isalaw Z_SZ allan o'r llythyren F, yn gwbl mor eglur. Ond nid ydyw olrhain hyn ychwaith mor anhawdd ag a tyb- iodd rhai, ond i ni gofio dull ysgrifenedig y llythyr- enau hyn, a'r modd y byddid yn eu hysgrifenu yn yr amser y dygwyd yr arwyddnodau hyn i arferiad. Y llythrenau a arferid y pryd hwnw yn Mhrydain oedd yr Hen lythyrenau Saesoneg (Old JEnglish); a dylid eofìo nad oedd ysgrif-binau dur mewn arferiad, ond ysgrifenid a phluf-binau gyda blaenau llydain, ac felly yr oedd y llythyrenau yn llawer mwy onglog nag ydynt yn bresenol. Yn awr, wrth ysgrifenu C, tynid yr ysgrifell i lawr yn ysgafn, tröid ei blaen yn ei led ar y llaw ddeheu, a thynid llinell fechan gy- ffelyb ar y pen uchaf, yn debyg i hyn:— |~. Pan yn ysgrifenu yn frysiog, rhedai yr ysgrifell i lawr yn lled hir, fel hyn t; ac yna, er mwyn terfynu y ddwy linell ar y llaw ddeheu, tynid llinell fechan arall i lawr yr ochr arall; yna ymddangosai yr ar- wyddnod fêl hyn, M . Çyma esponiad yr enwog Eepler ar y pwnc ; ac yr ydym yn meddwl ei fod yn gwbl gywir a naturiol. Ond ymddengys i ni ei íbd yn anghywir yn ei esponiad ar y dull y ffurfiwyd allwedd F, pa un, medd efe, a gymerwyd o Gramma fechan y óroegiaid. Mwy tebyg, 'ie yn wir, hollol sicr yn ein meddwl ni, ydyw i'r allwedd hon gael ei ffurfio o'r llythyren F. Cadwn mewn côf yr un pethau eto, ac yna ni a welwn ar nnwaith y modd y deilliodd. Cymerwn yr ysgrifell lydan yn ei blaen a thynwn baladr y llythyren, nid yn hollol union, ond yn grymog, ac yn gogwyddo i'r aswy, oblegid felly yr ysgrifenid yr hen lythyren hon, fel hyn \ yna ychwaneger ati ei áwj fraich ; a saif yn debyg i îiyn "):. Nid oes dim sydd hawddach na gweled pa fodd y gallai y ffurf sydd ar yr allwedd yn bresenol ddeilliaw o'r ffurf wreiddiol hon. Y drefn a gymerwyd gan Guido oedd gosod y lyth- yren a ystyriai yn allwedd ar y llinell isaf o'r ped- war, fel y dangosasom yn barod. Yn mhen rhai canrifoedd wedi hyny, pan ddechreuwyd defnyddio yr arwyddion yn lle y llythyrenau, rhoddid yr ar- wyddion ar wahanol lineliau, yn ol fel y bj'ddai yn fwyaf cyíieus i osod nodau y dôn ar yr erwydd. Dywed Morley, yn ei " Plain and eusy Introduction, §-c," 1597, fod pedair allwedd, y rhai a ddisgrifir ganddo fel hyn :— 1. Allwedd F fa ut, pa un sydd yn gyffredin yn y rhan isaf. 2. Allwedd C sol fa ut, pa un a arferir yn mhob rhan fel eu gilydd. 3. Allwedd G sol re ut, a ddefnyddir yn gyífredin yn y rhan uchaf. 4. Allwedd b, pa un a ddefnyddir yn mhob rhan fel eu gilydd. Eu ffurf yw b neu Q , y cyntaf yn dynodi haner tôn a chanu yn lleddf, a'r olaf yn dy- nodi tôn gyfan a chanu yn llon. Yn ngherddoriaeth y cyfnod hwnw, pa fodd bynag, yn gj^stal ag yn ngerddoriaeth y 15fed canrif, yr ydym yn cael yr allweddau yn fynych fel hyn:— _, fmy " « * liass. Vz?' _L_" Baritono. Tenor. Counter- tenor,neu Contralto / 9 "' e> • . —o— W ä b C —i—ftr —o— b c -!—____: ---0—- —0— / 9