Cylchgronau Cymru

Chwiliwch trwy dros 450 o deitlau a 1.2 miliwn o dudalennau

ÝR IFOBYDD, Riiif. 17.] MAI, 1842. [Cyf. II. DAEARYDDIAETH, PENNOD IŶ. SÝLWADAU CYFFREDINOL. DULL A MUDIAD Y DDAEAR. YR oedd yr hynafiaid yn amryẁio yn eu barn am ddull neu ag'wedd y ddaear. Anaximander, yr hwn oedd yn byw oddeuíù y 5Sain Olympiad, a dybiai ei bod yn hir grynawl; Leucipus a farnai ei bod o ffurf tabwrdd (drum) ; ond y piif dyb oedd, mai gwastadedd helaeth estyngedig ydoedd, ac mai y gor- wel oedd terfynau eithaf y ddaear, a'r môr derfynau y gorwel, ac mai Hades, neu uffern, oedd y cyfan o datt y môr. Yr oedd amryw o'r Beirdd a'r Athrorr- wyr henain o'r farn hon ; ac hefyd dywcdir fod rhai o'r tadau Cristionogol wedi myned cyn belled allan o'u lle, ag i gyhoeddi ei bod yn hereticaidd mewn un person i ddweyd fod y fath beth a gwrthdroedolion, hyny yw, bod dynion yn byw yr ochr arall i'r bellen ddaearol i ni. Oddiwrth hyn y mae yn eglur eu hod hwy yn tybied nad oedd y byd yil gyfrgron. Hyn oedd y dyb gyffredin gyda golwg ar ddull y ddaear yn mab- andod Seryddiaeth ; ond pan, trẅy ddiwydrwydd öesoedd dyfodaẃl, y dyg- wyd y gelfyddydhon i brawf lled berffaith; a phan y dechreuasant sylwi fodylleuad yn fynych idd ei chanfod wedi cael ei di'- iTygiaw gan gysgodau y ddaear, ac i fod y cyfryw cysgodau bob amséi* yn ÿm- ddangos yn grwn, gan nad pa ffordd bynag y teflid hwynt, — nid allënt bellach amraheu fod y ddaear yn gyfr- gron; o herwydd ar ol cael allan y cwmpawd (Mariner'$ Compass), y mae 17 y pẅnc o gyfrgrynedd y ddaear wedi dyfod yn annadleuadwy i bawb yn gyffredinol. Gyda golwg ar fudiad y ddaear, er ei fod yn cael ei wadu yn oesoedd boieuol ia\vn y byd, etto pan dechreuwyd my- fyrio mewn gwybodaeth seryddol, haer- iwyd fod y ddaear yn mudaw, a derbyn- iodd yr haeriad y fath brawfiadau oddiwrth ysgrifeniadau Copernicus, fel y gosodwyd y pwnc hwtt mewn mesur helaeth tu hwnt i ddadl, ti wy ddangos buddioldeb a lles yr athrawiaeth yma i Seryddiaeth; a hyn a ymddangosodd mor rhesymol, fel yr oedd holl athron- yddion a seryddion ei amser ef, y rhai a feiddient feddwl yn wahanol i'r werin, ac nad ofnent sen yr eglwys, i gyd o'i ochr. Y mae seryddion yr oes ddiwedd- af, a'r un bresennol, w'edi dyfod â phrawfiadau mor anwrthwynebol o'i o6hr, feî ac i ennill cydsyniad pob ym- ofynydd teg a diragfarn. Yn mhlith amryw resymau dros fudiad y ddàear, caf roddi dáu neu dri :■—Os nad ydyw y ddaear yn mudo o amgylch yr haul, y rhaé ÿn rhaid í*r haúl fudo, gyda y lléuad, oddeutu y ddaear. Yn awr, gan fod pelldér yr haul, mewn cymhariaeth i eiddo y lleuad, megys yn 10,000 i 46, a chylch-daith y Ueuad yn llai nag ẁyth diwrnod ar hugain, buasai yn rhaid i'r haul gymeryd dira Ilai na 242 o flynyddau i gyflawni ei chwyldroad, tra mewngwirionedd y maeyngwneydhyny