Cylchgronau Cymru

SEREN GOMER. Rhif. 431. AWST, 1851. Cyf. XXXIV. GWAITH PR10D0L RHESWM GYDA GOLWG AR GREFYDD. CAN D. EVANS, LLANEURWC. WrtH reswm y golygwn y gyneddf hòno o eiddo y meddwl dynol, trwy yr hon y'n galluogir i wahaniaethu gwirionedd oddìwrth gyfeiliornad, ac i dynu gwirioneddau anad- nabyddus. Ei orchwyl yw, aid rhoddi bod- oliaeth i wirionedd, oud ei ehwiUo allan lley mae yn bodoli eisoes. Nid ëfe ei hun yw safon gwirionedd, eithr tywysydd pob gosod- iad at y safon, er ei brofi pä feth ydyw. Hyn yw ei waith mewn crefydâ, yn gystal ag mewn pethau ereül. Rhai a wadant hawl rheswmi ymwneyd dim â gwirioneddau crefydd, oblegid ei fod yn tueddu i lanw y meddwl ag hunanoldeb ; a thybiant fod y Testament Newydd yn ffafriol i'r cyfryw dyb. Y dynion hyn a ddywedant wrthym ein bod yn darìlen am " ddoethineb sydd ÿn diflanu ;" ond dylent gofio mai "doethineb y byd hwn" oedd hòno—ei arferiad anweddus o " ruthro ibeth» au nis gwelodd.'' Nid gwir ddoethineb yd- oedd. Nis gall hon byth ddidanu. Ofnant yr hyn a eilw yr ysgrythyr yn ' 'ẁrthwyneb gwy- bodaeth *** gan anghofìo mai nid gmr wy- bodaeth a olygir yno, ond " gwybodaeth a gamentcir felly." Darllenant fod Duw wedi dadguddio dirgeledigaethau ei deyrnas " i rai bychain;" ondgadaweri'r ysgiythyr fynegu pa fath rai bychain mae Cristionogaeth yn ffurfio:-^"0 frodyr, na fyddwch fechgyn mewndeall; eithr mewn drygìoni byddwch blant; ond mewn deall byddwch berffaith." Pan y darllenwn hefyd am " Dduw yn dçwis ffol-bethau y byd, fel y gwaradwyddai y doethion," deallwn yr ysgrtfenydd ysbrydol- edig yn llefaru am y pethau hyny fel yr ystyrid hwynt gan y byd, ac nid fel yr oedd- ynt ynddynt eu hunain. Darfu ì Dduw, mewn gwirionedd, ddefnyddio pethau gwir ddoeth, fel y dinystriai y rhai nad oedd gan- ddynt ddim doethinebond yr enw. î'r ffol- bethau "hyn, os felly y rhaid eu galw, y mae yr angylion yn chwenychu edrych. Personau a goleddant y golygiad a, wrth- wynebir yma am reswm, a broffesant gredin- ìaeth mewn dadguddiad dwyfol yn unig oddiar arfeiiad ac esiampl. Gan eu bod wedi eu 43 haddysgu o'u mebyd yn egwyddorìon Crist- ionogaeth, nid ynt byth yn suddo i waeledd paganiaeth, a cbaled yw iddynt hwy ymos- twng i wneyd dini â gwatwargèrdd yr an- ffyddiwr ; tra, ar yr un pryd, nad yw eu holl grefydd ond nn achyddol, a'u crediniaeth mewn dadguddiad dwyfol yn cael ei ham- ddiflyn yn fwy gan draddodiadau eu tadau na chan argyhoeddiad rhesymol a safadwy. Pell fyddo oddiwrthym i ddweyd dim yn erbyn y pleidgarwch hwn î air Duw; ond eto credwn na chynwysa y derbyniad máe y Beibl yn hawlio. Y profioh o'i ddẁyfoldeb ynt o'r fath rym ac awdurdod, fel y maent yn ddiofn yn gwahodd ymchwiUad manwl a barn argyhoeddedig. HawUr y cyfryw ym.- chwiliad, fel yr unig Iwybr diogel i'r pech- adur, unig foddion cysur cryf i'r Cristion, a'r unig ffordd i iawn barchu awdwi- yr Oraclâu Bywiol. . Eithafion arall, ond llawer mwy niweidiol, yw gwneyd rheswm yn bob peth meẃn cref- ydd. Coieddwyr y dyb hon a wrthodant gymeryd eu dysgu gan Dduw, a chyfansodd- ant eu hunain yn ddysgawdwyr i Dduw. Rhaid i bawb a phob peth sefyll neu syrthio yn ol eu mympwy lygrcdig hwy. Ni chan- iatâ y rheswm hwn unrhyw ddadguddiad goruwch-naturiol, uniongyrchol, a gwyrthiol oddiwrth Dduw i ddyn, ond haera nad oes ond un dadguddiad vj/ýredinol, yr hwn a gymer le trwy fyfyrdod ar natur a rheswm dyn ei hun ; gwada ddwyfol ysbrydohaeth i'r ysgrifenwyr santaidd; haera na fwriad- wyd Cristionogaeth i ddysgu gwirioneddau ac athrawiaethau dirgelaidd, ond yn unig i gadarnhau dysgeidiaeth grefyddol rheswm; a sicrha na all, ac na ddylai, dyn dderbyn unrhyw athrawiaeth fel gwirionedd, yr hon nis gellir ei chydnabod a'i phrofi gan reswm.* Ond tra y mae un blaid fel hyn yn rhoddi rhy fach, a'r liall yn rhoddi gormod, owaith i'w rheswm gyda golwg ar grefydd, y mae » Gwel y " British Ouartwrly B*view" «a Mtí 1, 1851. Article, Germa* Proteẃmism.