Cylchgronau Cymru

SEREN GOMER. Iîíiif. 330.] MAWRTH, 1843. [Cyf. XXVI. BYWfiRAFFIAD MR. WILLIAM 0WEX, (PHILOTHEOROS.) }'/■ hcn ti oi'phcnodd ei yrfa yn y byd hicn Tachwedd 15, 1841, yn ò'J mlicydd oed. DWYFOLIAETH a ddywed fod "coffad- wriaeth y cyfiawn y\\ fcndigedig." Na- turiaeth a*n dysga fod coâadwriaeth cyfaill nnwyl, neu berthynas agos, yn anwyl gan eu cyfhesaf, pa beth bynag oodd ei nodweddau tra yn fyw. Profion ydynt y mwynhant lawer o hyfrydwch ac o dciiuladau toddcJig agafacl- gar wrth cu darllcn ; a braidd na ffroinant wrth bawb na theimlant fel hwythau. Tybiwyf ìnai gwell fyddai i'r cyfryw, er cu buddiant eu hun- ain, gadw coffadwriaetli o'r eiddynt ganddynt mcwn ysgrif, nc nid eu cyhocddi drwy yr argraffwasg, oddigerth fod rhywbeth ỳnddynt wedi bod o lcs a budd idd cu gwlad a"u cened!. Ereiil, ar ol cu marwolaeth, canfyddir yn fuan dilymuniad eyffredinol aro cu cofiannau ; a phan ou gwelant, ni bydd gorphwysfa iddynt, nes cn darllen bob darn, cr, efallai, hcb weled y gwrthddrycli erioed. Er hyny, mac y daioni a wnaethant, a'r defhydd y bnont i*r cyhoedd, yn achosi bod eu coffadwriaeth o wcrtli gan bawb. Un o'r fath yna oedd yr hybarch a'r cnwog William Owen, gwrthddrych ein Cof- iant prescnnol. Ychydig o*i hanes, feddyl- iwyf, a fydd yn dderbyniol a hoft'us gnn ein brodyr Gomeraidd yn gyffredinol. Ganed ef yn y flwyddyn 1789, yn y llc a elwir Llan-y-wern, yn mhlwyf Manorowen, ger Abergwacn, swydd Benfro. Enwau ei riaint oeddynt John ac Ann Owen, amaeth- wyr. Pan oedd o gylch saith mlwydd oed. gosodwyd ef yn yr ysgol gnn ei dad ; ond y pryd hwnw, er eu mawr siomedigaeth, ni chymmodai William â'r ysgol : felly methodd ei riaint, cr pob ymdrech, ei ddarbwyllo i lj-nu wrthi yn hày nâ dau ddiwrnod ! Er mai fellÿ yr oedd petiiau yn bod y pryd hwnw, yn fuan ymddangosodd ynddo syched am ddysgeidiaetb, yn gymmaint, os nid mwy, nà neb o*i gyfoed- ion. Pan adnabu ei dad fod cymmaint o anian ac j-mdrcch ynddo at ddysgu, (er nad elai i*r ysgol,) nid arbedodd un llafur, a chyda phob diwj'drwydd a'i dysgodd ef gartref, yr hyn ocdd yn fantcisiol iddo ef, gan íbd ei dad yn un o ysgolheigion penaf ei oe:i yn yr ardal hono ; ond er ei ddirfawr golled ef a'r teulu, bu ei dad farw pan nad oedd William ond deng mlwydd oed. Yn mlien blwyddyn ar ol roarw ei dad, netli y Parcb. Mr. Jones, Manorowen,* i'r plwyf i fyw, nc yn fûan dacth i gydnabydd- iaeth à William Owen a"i deulu ; a chan eu bod yn deulu amddifad, teinilai Mr. Jones drostynt, ac ymserchodd yn William, a dymun- odd amo ddyfod nto yn was, à"r liyn y cyd- sjmiodd yntau ; ac yn fuan wedi dcclireu ar ei wasanaeth, gweìodd ^lr. Jones fod yn y bach- -gen egíubn nid bychan am ddysg a gwybodacth, ac er ei gefüogi i i'yned yn ei flaen, bob amser ag yr olai ZNIr. Jenes ar ci daith i lncgethu, yn enwedig os e!ni i rai o drefydd máwr Lloegr, dywedai wrth ei was, '"^Iae yn rhaid i mi biynu llyfr i William bacb.*' Äfr. John Owen, ei dad, oedd yr unig un a fcdrai wneyd masg- nach a chyfrifon y plwyf, nc feíly jTnddiriédid hj-ny iddo ef tra bnodd byw. Wedi i Willinm fyned at Mr. Jones, gofynodd Mr. J. i Wil- liam bach, (fcl y gnlwai ef,) a gymmerai ef y gorcbwyl hwnw ar ol ci dad; acosgwnai,y rhoddai swllt iddo. Ar hyn derbyniodd y cynnyg ; ac yn fuan canfyddvryd ci aliu a"i fedrusrwydd yn y gorcbwyl pwysig hwnw, er bodlonrwydd pawb. Pan yn bymtheg oed, jnnadawodd â gwasanaeth y Parcb. Mr. Jones. Y pryd hwn, oi frodyr a"i perswadiasant i fyned i gadw ysgoí, i*r hyn betb yr ufyddha- odd, ac acth i le a elwir Treopert, ac arosodd yno flwyddj'n. Oddiyno symudodd i Trelet- ert, lle y bu am bymthèg mlyncdd yn cadw j-sgol. Yn dra buan wedi dyfod i'r lle hwn, agorodd yr Arglwydd ei ga!on i ddal ar y wein- idogacth ; a phenderfynodd, o gydwybod, yn * Yr enw wrth ba «n ỳr ad«abv ddid Î.Ir. Jone» gnn y cyflredin, oedd Jones, Llangan.