Cylchgronau Cymru

SEREN GOME Rhif. 325.] HYDREF, 1842. [Cyf. XXV. YR ISDDEWOS. v ■ < "VTN cin Rhifyn tiiwcchírif rhoddasom ych- -*- ydig o luuies yrluddewon,, j'nghyd â'n dj'lodswj-dd ni tuag atyní, a1n dj-sgwyliadau iim danj-nt; ac yr ydj-m jm bresennol j-n my- ned i roddi darluniad o honjiit jm ngwlad eu tadau, sef yn Jerusalem a Chanaan, lle y mae y genodl hynod hon jm byw hýci y dydd he- ddyw j-n grwydriaid a dj'eithriaid, cr mai gwlad j*r addewid iddjmt hwj' j'dyw. Ÿr Iudtíewori a gyfannoddant ddosparth neillduol o'r rhan ddeheuol o Jerusalem, jt hwn a elwir Ilanit-el-Youd, rhwng troed mj'- nj-dd Seion a*r lle y safa teml Omar arno ; ac nid hwy j'dynt j- lleiaf dj'cidoraw'l o'r gwrîh- ddrj-chau a gj*flwj-nir i sj-lw j- teithiwr yn y ddinas santaidd. Y bobl rj-fcddol hjm,' dewLsolion jt Arg- lwydd, disgynj'ddion y patriarchiaid ä'r pro- phwydi, a phendcfigion y ddàcar, ydj-nt i'w gwelcd j'ri Jerrisalem gj'dà mwj* o fantáis, ac mewn cj*mmeriad hollol wahanol i'r hwii j' gwelir hwyiít riiewn uníiiÿw barth arall ot bj*d. Mewn gwledydd ereill mae íijrd y nod jt enw Iuddew j*n gj*ssj*lltiedig â'r mcddjd- Üdrj'cli o fíalsder, twyll, òcraetli, masgnaeh, ac yn fynÿcb golrid ; ond j*n Jerusalem, mewn ýchwanegiad at jr diraddiad arférol a berthj-íia i oddcfgarwch pwrcasedig cencdl ddinnj'gedig :i gwrtliodedig, y maent ỳn ciymu dan y tlodi mwj'af, ac yn galaru üWchben y miiwredd a gollasant, ac uwchben cj-flwr adfydus j- ddinas a fu gjmt mor odidog. Yma jr mae yr ocrwr wedi ei gyfncwid j*n bcrerin gwad, j- masg- íiachwr wedi mjmed j-n offeiriad dibarch, a"r echwynwr balch wedi ei droi yil feger tlawd. Heb olud, ac heb fasgnach, bwj*. agedwir j-n fyw jti unig trwy gyfraniadaifgwirfoddol eu brodyr yn mharthau ereill y bj*d; Yn ol pob tébygolrwj-dd, ý mae nifer j-r Iuddewon ag j-dynt j-n bresc'nnol yn presẁj-lio jm Jerusaletíì, ytì llawer mwy nag y bü un íimser j-n jt oesoedd diweddar. Anhawdd iawn yw cael allan, gj'da chj-wirdcb, boblog- neth neíb oY dinásoedd dwyreiniol, o herwj'dd hnd oes dim tafleni o prfiifon rheolaidd vn eacl »7 eu cj'hoeddi; ac hefyd, y mae lliaws riiawr o'r trigolion j-n sj-mudadwy,—cánnoedd yn dj-fod i mewn yn yr hwyr, ac yn myricd j-maith boreri dranoeth ; ac hebiaw hjmj', j' maC nifer jr pe^ rerinion j*n fawr iawn, ac j*ri amiywio j*n feu* nyddiol. Iloll boblogaeth gyfatíneddol Jerüsalem sj*dd yn nghj'lch 35,000 ; o bd. rai y mae 10,000 jii Iuddéwon, 10,000 j*n Gristionogíon, 10,000 jii FaÌiometaniaid, a 5,000 j*n ddyeithriaid tramor, j-n cyrinwys jt amddiffj*nfa. Fel j* crj*bwjrll- wj-d yii barod, nid oés modd rhoddi cyfrif' cywir ö boblogaeth Jerusalem ; ònd y Rabin- iaid íuddéwig eu hunain, yn gvstál ag awdwjT cj-frifol ereill, a gydunant fod yno fwy o drig- olion yn bresennol nag a fu er ys amser maith yn oi, ac nad ydjmt yn sj-rtiiio j*n fyr o'r lij*n á roddir nchod. Nid oCs lläwer o flynj'ddocdd oddiar pan oedd jr gj-fraith Dyrciaidd yn gwahardd i fwjr nâ 300 o Iuddewon i breswj'lio o fewn y mur- iaui Yr hanesydd hj-glod a elẃid Benjamin o Tudela, a rodda hanes galarus aih sefyllfa jt Iuddcwon jm Mhälestina tua chanol y l'2fed ganríf; äc fn ol haneswyr diweddaracii, a j*s- grifenasant ár y pwnc hwn* nid oCs un lle i ammaü geirwiredd eí ddarhmiad< Yn Tjtus, ni chafodd Benjamin ond 400 o Iuddewon, y rliai oeddynt oll yn ẅj*dr-chwythwyr. Y Sa- mariaid a breswylìent Sìchein hyd jT amseí hwnw ; ond j*n Jerusalem nid oedd ond 200 o ddisgjmyddion Abrahani, y rliai oeddjmt agoa olí j-n lliwydciion gwlâm Ascalon a gyniiwysai 153 ö Iuddewon ; ond j-n Tibërias, à fu un- waith yn orsaf dysgeidiaeth a llywoùraeth fre-1 ninöl, nid oedd ond hanner cant< Yr hanes hwn o eiddo Benjamin a gadarn1 heir trwy y crybwylliäd anfynych a wneir am j*r índdewon yn rhj-feloedd olaf j- groes ; ac fe allai fod hyn i'w gyí'rif yn benäf i'r dinystr mawr a A\*naed arnynt yn j'i' j'mosodiadail blaonorol, y rliai oeddynt j*n ddigori i ddi- boblogt yr holl wîad. Yr amscr yr oedd Syria dan lywodraeíh j*r Aifftiaid, darfu i nifer maẃr o Inddfwon dym i Jerusalem ; a chpuiydd*