Cylchgronau Cymru

Chwiliwch trwy dros 450 o deitlau a 1.2 miliwn o dudalennau

Y DYSGEDYDD. Rhif. 141] MEDI, 1833. [Cyf. XII. HANES BYR AM EL1ZABETH HERBERT, TALYBONT. " Mors quam amamlenti, vive memor quam sis advi brevis.'" G WRTIIDDRYCH yr hanes canlynol yd- oedd y drydedd ferch i Edward a Mary 01iver,Tu\ybont,swydd Ceredigion, ynniha le y ganed hi yn y flwyddyn 1779. Yn moreuddydd ei hoes cafodd ei dwyn i fyny yn Berchog ac anwyl gan ei rhieui, er hyny yn ddyeithriol i grefydd a duwioldeb. Pan y daeth i oedran a grym, dewisodd fyned i'w gwasanaeth at rai o'i pherthynasau, felly hi a aeth i le a adwaenir wrth yr enw Bron- y-saint. Oddiyno yr oedd yn cael cyfleusdra i fyned i wrando ar y brodyr y Bedyddwyr, mewn Ue a elwir Penthryn Coch, ac yr ydoedd y gair y pryd hwnw yn cael cryn eífaith ar ei meddwl, fel y cyfaddefodd lawer gwaith ar ol hyny, ei bod wedi bod yn euog o ymladd yn erbyn gweithrediadau yr Ysbryd Glan, a pharhaodd felly yn anufudd, ac heb dderbyn iau Crist am rai blynyddau. Gwedi iddi gyrhaedd ychydig dros ugain oed, ymunodd yu y sefyllfa briodasol â Mr. Richard Herbert o'r un plwyf, abu yn briod anwyl, tyner, caredig, ac ymgeleddgar am dair blynedd ar ddeg ar hugain; ac wrth gofio ei gofal, ei thyner- wch, a'i thiriondeb fel priod, gallaf gasglu mai nid bychan ydyw yr hiraeth sydd yn gorwedd yn mynwes hiracthol ei phriod ar ei hol, er hyny yn cydnabod mai llaw Du*w a weithredodd yr amgylchiad, ac oddiar yr ystyriaeth hónoyn tawel yinostwng i ewyll- ys ei Dduw, a dywedyd gyda lob, "Yr Arglwydd a roddodd, a'r Arglwydd a gy- merodd ymaith, bendigedig fyddo enw'r Arglwydd." Bu iddi chwech o blant, tri o ba rai fuont feirw o'i blaen hi, a chafodd yr hyfrydwch o weled y pedwar plentyn a dyfodd i oedran yn proft'esu ac arddel y Gwr a hoeliwyd ar y bryn. Yr oedd hi yn fatn dyner, ofalus, ac ymgeleddgar iawn, a mawr ydoedd y diwydrwydd a'r boen a gymerodd i addysgu ac egwyddoriei phlant yu egwyddoriou crefydd a duwioldeb, ac 33 ni bu ei llafur yn ofer yn yr Arglwydd, Ond i ddychwelyd,— Arol iddyutaefydlueutymmorol breswyl- fa mewn lle a elwìr Penpomprenfawr, ger llaw Talybont, nid oedd y pryd hwnw ddim pregethu yn y gymmydogaeth uchod, ond fel yr oedd Mr. R. Herbert, priod yr ymad- awedìg, yu bur adnabyddus â'r Trefnyddion Calfìnaidd, trwy ei fod wedi cael ei ddwyu i fyny gan rieni duwiol o'r enwad uchod, ymdrechodd gael pregethu bob Sabbath yn ei dŷ ei hun, ac felíy y bu oddeutu blwydd- yn. Yr oedd yr Annibynwyr y pryd hwuw yn gwbl anadnubyddus i drigolion yr ardal yma; ond yu ddamweiniol ar bryduawn Sabbath daeth Mr. Rees Davies, a hwn oedd y cyntaf o'r Annibyuwyr a glywwyd yn pregethu yn Nhalybont. Yn mheu ychydig amser ar ol hyny, daeth y Parch. T. Pbillips, D. D. Neuaddlwyd, Jones Saron, Lloyd Horeb y pryd hwnw. Tan weinidogaeth y rhai hyn cafodd y gair eftaith neillduoi o rymusar feddyliau Elifcabeth, nes ei hennill i ddwys ystyriaeth am ei mater tragywydd- ol, a bu felly am rai wythnosau heb dori y ddadl yn ei meddwl; ond ar ryw Sabbath, pan ydoedd Dr. Phiilips yn pregethu, athan dderwen dewfrig yr oedd y cyfarfod yn cael ei gynnal, a than y dderwcn hon y cafodd llawer afael ar fywyd aberybyth. Ar ol dibeuu pregethu y tro yma dan y goedeu fawr, fel y gelwir hi, cyhoeddodd Mr. Phil- lips y byddai sociefy i gael ci chynnal ar ol yr ocdfa yn nhŷ Richard Morgan, Twcwr, tỳ yr hwn oedd gerllaw, ac î'r socicty hou y trodd Elizabeth ei gwyneb at bobl Dduw gyntaf. Yu mhen ysbaid o amser ar ol hyn, penderfynwyd i gorpholí eglwys i Grist yn Nhalybont, ac felly y gwnaed. Ar y pryd- nawn yr oeddid yn corpholi eglwys yn Nhalybont, mewn tŷ bychan a adwaenir wrth yr enw Penrhiw, y deibyniwyd Elizabeth yn gyflawn aelod i eglwysy Duw byw, yu mha un y parhaodd yu ddiwyrni