Cylchgronau Cymru

Chwiliwch trwy dros 450 o deitlau a 1.2 miliwn o dudalennau

SGEDYDD. Riiif. 217.] IONAWR, 1840. [Cyf. XIX. RS. ANNE GWILYM, PADDY'S RUN, OHIO. GAN B. W. CHIDLAW, A. M. VIRTUS POST FÜNERA VIVIT. Mae llawerodduwiolion, yrhai nad oedd y byd yn deilwng o honynt, wedi byw bywyd y cj'fiawn, a marw marwolaeth yr uniawn, nad oes diui coffadwriaeth am eu henwau, Ile eu preswylfod, na'u rhinwedd- au clodwiw—y cwbl wedi eu cludo gan ddirwystr dreigliad amser i oerion diroedd anghof. Er yr anrhaith hon, " Y cyfiawn fydd byth mewncoffadwriaeth;"—a hefyd, " Gwerthfawi' yn ngolwg yr Arglwydd yw ìnarwolaeth ei saint ef." Yn adgyfodiad y cyfiawn fe'u gwelir oll, heb un yn ngholl, yn harddu ymddangosiad y Brenin—pob gofid a galar wedi ffoi ymaith. Fe fydd enwogion Duw, y rhai sydd heddyw mewn anghof yn pydru yn mynwentydd Cymru, ac yn cyinysgu â phridd dyffrynoedd^ ëang ÿ gorllewinfyd, heb yr un golofn yn dangos eu dystaw órweddfa, mewn tragy- wyddol goffadwriaetn, pryd y bydd enwau Alexander o Facedoii, Csesar o Rufain, a Napoleon Bonaparte, wedi eu llwyr- anghofio. Er fod miloedd heddyw yn eu rhyfeddu a'u cofio gyda syndod, ni fydd son am danynt, na'u gwaedlyd fuddygol- iaethau; trabyddo entrychnefynefoedd, yn nghlywedigaeth torf na fedr neb ei rhifo, yn adsain mewn soniarus a thragy- wj'ddol gynghanedd, enwau y cyfryw a ysgrifenwyd yn llyfr y bywyd, ac a olch- wyd yn ngwaed yr Oen. Gan fod Duw yn ei ras j'n dyrchafu ambell un o blant y codwm i raddau o enwogrwj'dd mewn duwioldeb a defnydd- ioldeb, einbraint a'n dj'Iedswydd ninnau yw coleddu eu coftadwriaeth, a thros- glwyddo eu cymeriad, fel y byddo Duw yn cael y gogoniant, a dj-nion yn cael eu tueddu i ddilyn ôl eu traed—i fyw yn sobr ac yn dduwiol yn y byd sydd yr awr hon. Gan nad oes dim perffeithrwydd dilwgr i'w gael yn mhlith dynion, gallwn Aveled yn y January, 1840. goreu lawer o ffaeleddau a gwendidau; ond daw amser pryd na welir ar y gwared- igol lu un brycheuyn, y byddant wedi eu cyflawn santeiddio. Ganwyd gwrthddrych y cofiant hwn yn ìnhlwyf Llangadfan, sir Drefaldwyn, Medi 15, 1765. Enwau ei rhieni oedd Dafydd ac Elizabeth Rowlands. Yn yr amser hwn yr oedd llawer o amvybodaeth ac anghrefydd yn ngwlad ein genedigaeth. Anhawdd credu fod y fath dyẃyllwch yn gorchuddio meddyliau ein henafiaid; annuwioldeb ac oferedd yn uchel eu pen; ychj'dig o'r bobl, na hen nac ieuainc, yn ofni Duw, ac yn ei addoli mewn gwir- ionedd; a gellir "dywedyd am y cyffredin o'r trigolion yn yr ardaloedd hj'ny, " Y bobl a eisteddasant i fwyta ac i yfed, ac a godasant i fyny i chwarau!" Mewn oes mor dj"~vvell, a than amgjlchiadau mor wrthwynebol, i gofio ei Chreawdwr yu nyddiau ei hieuenctid, y treuliodd Anne Rowlands foreuddj'dd ei hoes. Yr oedd ei rhieni yn dwyn mawr sêl dros eglwj's y plwyf j ond ni chafodd eu merch fawr o les, yn hytrach ychydig rwystr, oddiwrth hyn. Tra yn blentyn, dysgodd ei mam iddi Weddi yr Arglwydd a'r Credo: dyma oedd jnr holl hyfforddiad a gafodd yn llwybr y bywyd, hyd ei thyfiad i fyny. Pan yn lled ieuanc dygwyddodd iddi gael ei hanfon i aros dros nos yn nhý cymyd- oges ag oedd yn proffesu crefydd gyda'r Annibynwj'r. Yr oedd y gwr oddicartref, ac jrn jr borou, cyn tòriad y dydd, cododd jt hen wreigen dduwiol i ddarllen gair Duw ac i weddio; tòrodd allan i wylo. Synodd y ferch fechan, a gofynodd iddi, " A ydyw y gwr yn gàs wrthycli—ai dyna ypethsj'dd j'n peri i chwi wylo?" "O nage, fy ngeneth fach, fy mhechod sj'dd yn peri i mi wylo." Ar ol dyfocl adre