Cylchgronau Cymru

Y DYSGEÜÎDD: A'íî IIWN YR UNWYD " YR ANNIBYNWR." --------------------—4++++—_---------------- ^nsafobb brcscnol %\$t$&mi\ g Cnmrir. GAN GWALCHMAt. Y MA.E dywediad cyffredia yn ein plith, <:Fod dynion dilyfrau yn adeiladu temlau i anwybodaeth." Önd dylid cofio fod anwybodaeth o ddau fath, sef anwybodaeth o ddiífyg moddion addysg, ac anwybodaeth wirfoddoí trwy ddibrisiad ar bob manteision er cyrhaedd gwybodaeth. Prif g^'fryngau dysgeidiaeth ydyw llyfrau da; ac y mae yn destun llawenydd i genedl y Cymry, yn y dyddiau hyn, eu bod wedi eu bendithio â thrysorfa deilwng ar, o'r braidd, bob cangen o wybodaeth fuddiol, i raddau mawr, yn Uenyddol, gwyddonol, celfyddydol, gwleidyddol, a chrefyddol. Nid ydym am awgrymu wrth hyn fod ein llyfrgell yn llawn, na'r darlleniad ar yr hyn sydd genym yn agos mor eang ag y dylai fod; ac oblegid hyny, nid anmhriodol a fyddai galw sylwat ein sefyìlfabresenol, o ran ein manteision addysgiadol, drwy oíferynoldeb y wasg Gymreig. Dywedir fod poblogaeth Cymru yn rhifo o-filiwn a chwarter i filiwn a haner, a bod dwy ran o diir o honynt, oleiaf, yn deally Gymraeg; dyweder 800,000, abod 600,000 ohonynt ynmeddwl, ynllefaru, yn ysgrifenu, ac yn j arfer yriaith, acymaehyn yn dangos y pwysigrwydd o wneud darpariaeth briodol ar gyfer y darllenwyr. Y mae genym, yn ol tystiolaeth awdwyr y gyfrol werthfawr a elwir "Llyfryddiaeth y Cymry," sef William Rowlands a Sylfan Evans, dros 8,000 o lyfrau argraffedig o wahanol faintioli a theilyngdod, ac y maent ar gynydd parhaus yn mhob man;eto, rhaid addef eu bod yn mhell o gyfiawnder yn mliob dosbarth. Y mae ystyriaeth o'n liamgylchiadau presenol yn ein harwain i gyfeirio gair am Y LLYFRAU CYNTAF a gawsom. Kid oedd ond dydd y pethau bychain arnom y pryd hwnw. | Yr oedd hyny tua tri chant a haner o flynyddau yn ol. Yr oeddynt oll o ducdd grefyddol, er nad oeddynt ond dysyml o ran defnyddiau a threfn cyfansoddiad—"Crodo neu JBynUey yr Ff'ydd Gatholig," "Y Pater, neu Weddi yr Arglwydd," y Dengair Deddyf," "Dymchweliad Alfawr uchel y Tab," "Kynifer llith a ban o'r Yscrythur ac a ddarlleir yr Eccleis bryd Sulieu." Y"r oedd y rhai hyn gan William Salesbury. nJîefyd, " A Dictionarij in English and JFelẅ." Yr oedd et Saesneg a'i Gymraeg yn lled hynod. Dyma ei gyflwyniad o'r Geiriadur i'r Brenin:—"To the moost Fictorẁas t Redowtede Prince Henry theyght by tJie grace of God Kynge of Englandc, Ffraunce, and Irclandc, defendei' of tlie faìjtlic. And of tJie Church of Englande, and also of Irelande in erthe tJie supreame lledde be al prosperyte in cantinu all Jionour." Primer bycháffoedd yr olaf o'r rhai Cymraeg uchod, ac a gafodd ddarlleniad gan bawb a fedrai ar lyfr. Yr oedd hyn yn 1531. Cafwyd y Geiriadur yn 1547. Y mac Cymrodorion Llundain wedi rhoddi i ni adargraff o hono, yn nelw y gwreiddiol, yn ddiweddar. Y mae yn fwy Mehefin, 1882. Q