Cylchgronau Cymru

Chwiliwch trwy dros 450 o deitlau a 1.2 miliwn o dudalennau

r CENHADWR AMEMCAMIDD. Cyf. 15, Rhif. 6. MEHEFIN, 1854. Rhif. oll 174. Hf Bgtögraffgbbol. COFIANT AM Y DIWEDDAE, BARCH. WILLIAM T. WILLIAM& Gwrthrych y Cofiant hwu a anwyd yn rnis Mai yn y flwyddyn 1784, mewi) tŷ a elwir Trawsafou. yn mhlwyf Bettws y coed, sir Gaernarfim, G. Ö. Enwau ei rieni oeddynt Thomas ac Elizabeth Williams, a Wilüam oedd eu cyntafauedig, a bu iddynt naw o blaut, saith o ba rai a fuont fyw i weled tipyn o'r byd helbulus hwn. Buasai hyuaf- iaid Thomas Williams yn byw yn Trawsafon am rai oesoedd. Pan ddechreuodd ef a'i ẃraig fyw gyda eu gilydd nid oeddynt yu proffesu crefydd; ond yu mhen rhai blynyddau wedi hyn tueddwyd eu meddyliau i wrando ar yr ymneillduwyr, ac yn ganlyuol gwnaethant broft'es gyhoeddus o grefydd Crist. Nid oedd eu mab William mewn oed pri- odol yr amser y dechreuodd ei rieui arddel cre- fydd. Pa fodd bynag, yr oedd yn cofio ei fod pan yn 8 ml. oed mewu cyfeillach grefyddol (society) yn nhŷ ei rieni,—un o'r rhai cyntaf, os uad y gyn- taf oll, a gadwasid yn y plwyf hwnw gan ymneill- duwyr.—Nid oedd un capel y pryd hyu wedi ei adeiladu yn y plwyf ucbod, ond cedwid y moddion mewn tai anedd; ac yn mheu rhai blynyddoedd wedí hyn cofrestrwyd Ty Thomas Williams, yn ol y gyfraith, i gynal addoliad crefyddol gan ymneill^ duwyr ProteBtanaidd.Hyn a wnawd yn lljjL *Bangor, yn y flwydcTyn 1797, ar_y 9fed dydd o fis MaL ".....~~~"~~ *"" """ ~~" " ~*~ Pan ddechreuodd gwrthrych ein Cofiant ddysgu darllen ychydig, ymroddodd ati yu egniol, ac erbyn iddo gyrhaedd ei 8 mlwydd oed yr oedd wedi darllen y Bibl i gyd drosto, ac "yn dechreu myned drosto yr ail waith. Ni bu ynddo ddim Hawer o duedd erioed i fyned ar ol gwagedd mebyd ac ieuenctyd,—mewn ìlafur gyda'r Bibl y byddai ef yn gyson yr oriau a allai hebgor. Wedi iddo gynyddu yn Hanc, tua 14 neu 15 oed, galwyd arno i fyned allau gyda ei dad i weithio gwaith saer maen, canys dyna oedd ei gelfyddyd, ac yr oedd sobrwydd a difrifwch William, pa le bynag yr âi yn tynu sylw pawb a'i gwelai. Yr oedd yu bur nodedig hefyd yn ei ufudd-dod i'w rieni, yr hyn sydd yn rhinwedd hyuod brydferth mewn plaut ac ieuenctyd. Gellir dywedyd am dano, "efe a fu ostyngedig iddynt." Gwelodd amser wedi hyn pan oedd ei rieni yn fethedig, yu 16 enwedig ei dad, a bu ef yn hyuod ofalus am dan- ynt, a darparodd at eu cynaliaeth yn siriol hyd ddydd eu hymddatodiad ; a phau y bu yrolafo'i ríaint sef ei fam rinweddol a duwiol farw, yr oedd William yn teimlo mor alanTs ar ei hol ag y gwna plant ieuainc am eu mam, er ei fod ef y pryd hwnw yu Uawn 40 mlwydd oed. Ond am dauo ef yn ei ieuenctyd y mae a wuelom yu awr. Pau oedd tna 17, ui a gawn ei fod ef a bachgeu ieuanc crefyddol arall o'r enw Hugh Hughes yu dechreu cadw ysgol Sabbothol, y gyntaf yn ddiam- heu yn y plwyf hwnw. Cauiateid iddynt gael ei chadw yn Eglwys y plwyf, (ffafr fawr i ymneill- duwyr.) Byddai yr hen frodyr yu dewis yn hyt- rach i fyned i Lanrwst, Dolyddeleu &c, i wrando pregelhau ar y Sabbothau, fel y mae yn ffaith j eglur nad oedd y dosbarth boreuaf o Fethodistiaid | yn dwyu rhyw sêl mawr dros yr ysgol Sabbothol; gwraudo pregethau gwerthfawr Brodyr anwyl y Deheudir ac eraill oedd y cwbl brou yu eu golwg; nis gellir eu beio am hyny chwaith. Ond pa fodd byuag gwelodd William fod cadw ysgol yn waith teilwug o'r STtbboth, a pharhaodd yn gyson gyda hi nes yn raddol y daeth ìeuainc a neîTTymaflyd ynddi o galou ac i gael pleser yuddi. Bu ei sel a'i ymdrechiadau yn gyson a difliuo atn lawer o flynyddoedd gyda hi, a bu yn offeryn hynod i godi yr ysgol Sabbothol i sylw y cyffrediu, ac efe yn beuaf a gynorthwyodd y cyfeillion yn y dosbarth hwnw i ddechreu cynal cyfarfodydd dosbarthiadol neu gyfarfodydd ysgolion. Llafuriodd i ffurfio a chasglu pynciau i eu hadrodd yn y cyfryw gyfar- fodÿdd. Safodd i fyny lawer noswaith i gŷíansoddi pyuciau at wasanaeth yr ysgol Sabbothol cyn i'r Parch. Thomas Charles gyhoeddi ei Hyfforddwr buddiol a gwerthfawr; ac un pwnc hynod a gyf- ansoddodd o fewn cof i'r ysgrifenydd, sef pwnc yn erbyn gwyl jpabsantan a chynulliadau_ llygredjg^/ Adrbdclw'yòTypwiîc h wn yîTgy íioeddus ar gyfar- ìj fod egwyddori yn y Bettws, a chafodd yr adrodd- I í iadNgymaiut o effaith, nes tori yr arferiad i lawr yn * hollol yn y plwyf hwnw. Cyn gadael hanes ei lafur gyda'r ysgol Sabboth- - ol dylem ddywedyd ei fod yn ysgrifenydd cyffred- r inol y dosbarth i ba uu y pertbynai am flyneddau hyd ues y gadawodd wlad ei enedigaeth. Hefyd dodwn yma ddywediad un o'i heu gyfeülion an- wyl, wrth Bon am dano. "Y mae," medd efe, " bywyd dyn fel byn yn hynod i gyd." Gan gyf- eirio at y lle y codwyd ein brawd ymadawedig