Cylchgronau Cymru

Y CENHADWR AMERICAMIDD. Ctf. 24, Riiif. 1. 10« AWR, 1863 Rhif. oll 277. OYFAROÍITAD AR DDEOHREU Y FWYDDYN 1863. ÄT BLANT DEALLOD ÎN BENAF. GyfeilUon caredig a thrallodus,—Ar ddech- reu y fl. 1863 anturiwn gyfeirio ycbydig o ymadroddion atoch. Mae y flwyddyn newydd yn ein cael fel gwladẁriaeth o bobl iriewn trallod. Erioed ni welsom y fath gyfnod a'r un presenol. O bob rhyfel yr un cartrefol yẃ y mwyaf alaethus. Ond nid ar y rhyfel yn gymaint y mae ein bwriad i ysgrifenu y tro hwn—yr aclws o hono na'i erchylldra—orìd dywedwn ychydig eiriau wrth y teuluoedd a'r unigolion hyny ag y mae effeiihiau y rbyfel wecli eu llanw âthrallod nas gellirei ddarlunio. Trallod mawr a gyfyd yn mhob meddwl ys- tyriol o herwydd fod ein gwlad yn y fath sefyllfa ag y mae. Trallod anniruadwy i dou- luoedd ydyw canfod eu meibion yn troi allan i faes y rhyfel, heb wybod beth a ddaw o honynt. A mwy fyfeh ydyw yr alaeth pan glywir am rai o honynt, eu bod wedi cwytnpó ar y maes yn ebyrth i glefydau y gwersyll, neui'r arfau angeuol. Pe gallena ddweyd gair o gysur gwnaem hyny; ond anhawdd iawn yw gwneud.. "Rachel a wylai am ei phlant, ac nî fynai ei ehysuro am nad oeddynt." Felly y gwna ll'awer yn ein gwlad' y dyddiau liyn. Ond goddefer wrthym tra y dywedwn ychydig. 1. Wrth edrycb ar y rbyfel fel barn oddiwrtb yr Arglwydd, rhaid i ni addef ei bod yn farn gyfi'awn, Oÿfiawn yw i ni oddef cystuddx- liaeddasom ef er's llawer o amser. Heblàw ei phechodau eraill (ac y maent yn ddi-rif), gwnaeth ein gwlad: gain. mawr â'r Affrieaniaid. Lladratawyd hwyo'u gwlad yn greulon. Ym- ddygwyd yn greulon at eu hiliogaeth. Ym- ddifadwyd hwy o'u hiawnderau dynol. Ym- osodwyd ar eu cysylltiadau teuluaidd mewn modd rhy gywdyddus i'w ddarlunio. Gomedd- wyd y Beibl iddynt—ei addysgiadau a'i gysur- on goruchel—oddieithir mewn ycbydig iaWn o'r caeth-dalaethan. Ac yr oeddym ar dryra- haa ei beichiau—eangn■terfynan yr ysgelerder hwii'—a bytlioli, pe gallem, yr hoil drefniant WS>.ih}_—a hyoy yn y wlad ryddaf, mewn ys- tyriaethau eraill, ac i erailî, dan y nef. Nicî rhyfedd ì'r Argiwydd ollwng ei gleddyf dys- glaer yn rhydd arnom. 2. Pan edrychom ar y rhyfel fel gwaith dynion, y mae yn aiulwg ei fod yn gyfrywr na» gellir ei amddiffyn. Oyfododd yr ymosodiad^ nid oddiwrtli ddynion yn cael eam, (yr hyn a. achosa wrthryfel yn gyffredin yn ngwledydd y ddaear) ond oddiwrth ddynion tywysogaidd mewn eyfoeth a bawddfyd, dynion mewn sef- yllfaoedd o ymddiried mawr yn y wladwrîaeth. Gwnaed yr ymosodiad gan ddinasydclíon y talaethau caetb pryd nad oedd eu eyd-ddînas- yddion yn y talaethau eraill, na'r Llywodraeth Gyffredinol, wedi gwneud un cam â hwynt. Ethol Boneddwr rhinweddol i'r Gadair Lyw- yddol, a hyny mewn tìbrdd bollol deg, ac ym í y dull" cyffredin, a chael y mwyafrif o'n tu, ì oedd yr achlysnr. Ond am ei fod yn Wermwr, \ ac yn erbyn helaethiad y gaethfasnach, ym- ì godwyd mewn terfysg, ac. mewn ymgyrch' f bradwrol, yn erbyn deddfau y wlad' na bu ei. ì fath er pan sefydlwyd ein Lly wodraeth bresenol,. < os mewn un wlad arall. Gwnaed hyn oll cyn i'n.Llywydd presenol gael ei urddfreinio yn ei swydd, tra yr oedd yr awenan yn llaw y Llywydd blaenorol, ac atnryw o'í Gyfringhor- wyr ef yn flaenoriaid yn y fradwi'iaetb, y rhaL a geir hyd heddy w yu Gadfridogiou yn myddin, y gwrthryfelwyr!:. 3. Rhaid oedd í ryw raî fyned i'r maes v wrthsefyll yr ymosodiad. Galwyd ara Avir- foddolion, a chafwyd hwy yn lled rwyddj—yr oecld ysbryd y wìad wedi ei gynhyrfu gau fraw ae eiddigedd, Oni buasai i'r Llywodraeth gyfodi fel y gwnaeth mewn hunan-aiaddiffyn- iad,. buasai ein Llywydd Newydd (mae'n deb- jg): wedi ei lofruddio—buasai ein Prif-ddinas yn meddiant y bradwyr yn fuan—os nid din- nasoedd Phiiadelphia, a ÎTew York, a Oincin- nati ac eraiil—a mwy na hyny, buasai y trefn- iantcaeth wedi eisefydlu yn egwyddor sylfaen- ol y Weriniaeth fawr Americanaidd, yr hon a amcanwyd gan ein hynafiaid yn noddfa i ffoedigion oddiwrth ortbrwm mewn gwledydd í eraill, ac yn esiam|>] fei Gweriniaeth rydd i'w befelyohu gan blŵdwyr rhyddid yu, phob