Cylchgronau Cymru

Rhif. 12.] RHAGFYR, 1829. [Cyf. IIÍ. LLYWELYN AB GRUFFYDD. PAtlHAD 0-N RHIF. DJ H'EDDAF'. YR anffodau a'r gorihfygiadau paiáns yma nis gallasent fethu a chael yr eflaith fwyafgyffrousar dym- her Henry á'i fab uchelfrydig. Yn ganlynol, gyda'r bwriad o ymddial yn gyflawu ar y tywysog Cymreig, gwys- iasant eu caeth-ddeiliaid milwraidd, yn ol arferyr amseroedd, o Fryn St. Michael i'r Tweed, ac a gychwynasant yn gymhwys am Ógledd Cymru. Ni ynìrìdengys ddarfod i Llywelyn gyn- nj'g «n gwrthwynebiad uniongyrcbol i'r ysgoyiad hwn. Yn wybodus, hwyr- ach, o'r perygl o antnrio brwydr gyff. redinol He y r oedd yn rbaid fod y gelyp. pymaint yn uwch mewn rhifedi, a chan flaenganfod ffordd y Saeson,gwarchan- odd ar gastell Diganwy,ar afon Cou- wy. Daeth byddin Henry, morìd byn- ag, mewn pryd i faeddu'r cynnyghwn, ac i beri i'r iiuoedd Cyrnreig encilio. Llywelyn, ar yrachhsur hwn, gyda'i ocheliítd arferol, a gymerodd noddfa jn amdditíynfeyrìd cedeirn yr Eryri, wedi dystrywio yn gyntafyr holl ad- noddati a allaseut fod o ddefnydd i'r gelyn. Henry, wedi ei diechn tel hyn gmi ddichell,megis y gwnaed o'rhlaeu ág ef gau wtolder, ei wrthwynebw r, a yrwyd i'r angenrheidi w-ydri chworw- ofidtis oddychwelyd iGaetileon Gáwr, ì ddiogeln y cyfryw relyw o i fyddin, n ddiangasant rbng difiodau newvn ,1 lludded. Er fod Llywelyn fel hyn wedi gynt heibio yn mhell i fwriarìau y Saison, nid ymddengys ei fod yn awyddus am baràri anghydfodan hyd yii nod pan y callasirì en heilid gvda phob tebygol- iaeth am Iwyddiant, eithr, »an yni- fnddio o'r hyn a ystytiaiefe yn adeg gyfletis, gwnaeth gynnygiadau am heddwch i Henry. Y ibai hyn,modd hyuag, a wrthodwyd gyda llidiawg- rwydd, o herwydd dygasedd dwfn- wreiddiol y Tywysog Edward, ysgat- fydd. Y ílid înjnwesol paiâns, pa un a lywodraethai ei ymddygiad yn yr ys- tyr hwn, nid <;edd i'w ddiffodd, fel yr ymddengys yu ol llaw, t>an nnpeth yn fyr oridaiostyugiad llwyror wlad ; ác, pa mor deg bjnag y dichon rìdarfod i Llywelyo fod, ar iiniiiyw amser, yn ei gynnygion heddychol, uis callasai pael tynged hapusach na chipio oddiwrth derfysgoedd gwiariwriaetiiol ei wlari fwynhad ansicr o'r anyinddihyiiiaeth hwnw, a ddynmnai efe, mae'n debyg, er diogelu ar rìir sefydlog heddwch a Ilonyridwch cyffiedin. «Nid oedd yn av>r ddini yn aios i'r tywysog Cymreig i'w wneud ond myn- ed yn mlaen â'r rhyfel gydag egni, ac i beri i Henry a'i fab, gan nadderbyn- ient effel cyfaill,o leiaf eiaurhydeddn fel gelyn. Yn gweithiedu efallai oddi- ar yr egwyddoiion hyn, aeth i Powys, yramserhwnw danlywodraethLloegi, ac, wedi ceryddii ymddygiad gwrth- ryfelgar Gmffydd ab Gwenwynwyn, tywysog y dalaeth hòno, a thyn-wasgu yrnostyngiad Gruffydd ab Madog, efe ahwyliodd ei gamrau i swydd Hen- ffordd, tiriogaeth Gilbert cie Clare, Iaiil Gloucester, yr hwn a orchfypodd mewn biwydr izyffiedinol •, a ihan fawr o'r wlad, a'r holl brif amdriirlyn- teydrì, a ddaethant yn ffrwvthau ei ftiddugoliaeth. Y llwyddiannati hyna ddygasant Heniy unwaitb yn ych- waneg i'r maes ; ond, er yi arìgyfnerth- iadan aaafodd o'r Iwerddon a Ffrainc, bu gorfod aino gyfyngn ei anturiaeth i ryw gymaint o ỳd oedd heb ei dori yn nghymydogaeth y Bargodion (Marchea.) Nid ymddengys, modd bynag. i Llywelyn fod yn wrthwyn- ebol iddo yn bersonul ar yr ach- lysitr hwn,' nac iddo fod yn cydio yu tin o'r brwydrau a pymeiasant ie yn nghylch yr un cyfnori, à rhyw gyt'- logedigion estronol dau lywyrìdiaeth Aiglwydd Audley.* * Y rhai hyn oeddent ryw feirch-tilwyr Ser- manajdd, y vhai, gan faintcu meirch a'u ffordd newrdd oryfeìs, a ddymíhweUwsnt y Cymry , 45