Cylchgronau Cymru

Chwiliwch trwy dros 450 o deitlau a 1.2 miliwn o dudalennau

Kÿ> Uhif XVIII.] [Awst 2, 1880. DALEN GENHADOL CHWARTEROL Y GYMDEITHAS ER LLEDAENU YR EFENGYL. Wrth edrych ar map o Ddeheuclir America, canfyddir trefedigaeth Guiana Brydeinig yn y gpngl ogledd - ddwyr- einiol, ac nid neppell oddiwrth yr afon fawr Orinoco. Y mae rhes o olanhigfeydd siwgr yn rhedig ar hyd ei glan- nau. Yn amaethu y caeau cyrs gwyrddlas canfyddir negroaid, gy- dâ rhai o bobl Portugal ac ymfudwyr o Asia— Hindwaid a Chineaid. Yma ae accw ar hyd y glannau canfycldir eglwysydd, ca/pelycìd, ac ysgolion. Oddiwrth y Uain cul yma sydd dan ddiwyll- ìant y mae coedwigoedd mawrion yn ymledu dros lawer mil o fìlltir- oedd ysgwâr, trwy ba ^ai yma a thraw y rhed rhai afonydd llydan ac y canfyddir aml fynydd a thir scwannah. Pres- wylir y berfeddwlad hon yn lled deneu gan y llwythau cynfroclor, y rhai a lefarant mewn gwahanol ieithoedd, ond ydynt gyífelyb i'w gilycld o ran lliw coch eu eroen a'u gwallt du llyfn. Yr Arawâkiaid, ger- llaw glan y môr ydynt unig gynnrychiolwyr y genedl addfwyn (a llio- sog un amser) a ddar- ganfyddwydgan Colum- bus yn ynysoedd mwyaf Inclia'r Gorllewin, ac a ddifethwyd yno gan yr Hispaeniaid. Y Caribeaid, eu cymmyd- ogion, ydynt weddill- ion cyfandirol y genedl arswydus honno ag oedd unwaith yn creu dychryn ar dir a môr. Y mae'r Waraus yn cyfanneddu y morfeydd gwlyb genau yr Orinoco, a phreswylia yr Acawoios, Macusis, Arecunas, a lliaws eraill, yn y pellder tti a chanol y wlad. I)an_ reolaeth y Dutch darfu i'r Morafiaicí blannu cenhadaeth ymhlith yr Arawâkiaid ar y Berbice, yn 1738. Histrywiwyd hi yn ystod y gwrthryfel negroaidd yn 1763. Gwnaeth Eglwys Loegr ei hymdrech gyntaf yn 1829, yn Bartica ar yr Essecpribo. Ei chenhadaeth nesaf oedd yn Pirara, yôi mhell yn y berfeddwlad. Allan o hon, ac o orsaf arall, yr anfonwyd y Parch Mr. Yond gan y Braziliaid yn 1839. Heb adael i'w zel oeri cychwynodd y drydedd, ond bu farw yn fuan ar ol hyn, wedi cael ei wenwyno gan hen swynwr o Acawoio. Haethom yn nesaf at yr Acawoios, pobl a ofnid yn ddirfawr, oherwydd eu dull ó lofruddio yn ddirgelaidd, yr hyn a elwid " Kanáima." Dan y gyfundrefn non y mae'r llofrudd dan ddiofryd ofnadwy i'r yspryd dialgar a adnabyddir dan y cyíryw enw, ac wedi myned trwy bennyd trwm y mae yn dilyn yr hwn y mae ai iedr ei ladd, a chymmer ei einioes oddiarno pan fyddo hwnnw yn anwyliadwrus ar Ẅ-