Cylchgronau Cymru

Crv. IX.—fiHiP. 4.—Ebrill, 1889. CYVAILL-YR.AELWYD: HUNAN-DDIWYLLIANT A CHYMDEITHASAU LLENYDDOL. Gan T. Caeno Jones. MAE y dyn a'r meddwl anniwylliedig yn llai ei werth, fel bod eymdeithasol, na'r dyn a'r meddwl diwylliedig. Y mae y blaenaf yn fwy tueddol i fod yu genfigeullyd, yu gul ei syniadau, ac yn fwy auhawdd i'w drin. Y mae hefyd, íel rheol, yn fwy huuano1 a choeg- wybodus, ac yn gweled mwy o deilyDgdod ynddo eihun nag a wêl ueb o'i gymydogion yuddo. Ond odid fawr na sieryd yu fyuychach yn erbyn cymdeithasau lleuyddol nag a wna yn erbyu cymdeithas beryglus pen y ffordd, neu gymdeithasau y gyfeddach a'r diota. Dynion fel hyu, a'u cyffelyb, sydd bob amser yu canmol yr hyn a fu—yr hen amser bendigedig fel yr oedd pan oeddynt hwy yu blant, ac yn gwrth- wycebu pob peth newydd sydd yn tueddu i wella ac i ddysgu. Cafodd y Mesur Addysg ei wrthwynebu ganddynt, ond nid oes neb heddyw a ddywed, fel y dywedwyd er's rhai blynyddau yn ol, fod y mesnr bendithiol hwn yu felldith i'r wlad. Llefarai yr un dosbarth, hefyd, yn erbyn pethau mor werthfawr a'rrheilffyrdd : dywedent fod tynged y ffarmwr, druan, wedi ei setlo, ac na cheid dim beliach am geffylau,—a llawer o bethau fîbl ereill. Y mae amryw awgrymiadau wedi cael eu rhoddi, o dro i dro, i geisio cael allan i baraddau inewn gwareiddiad y mae cenedl wedi myned. Yr un a gydnabyddir yn gyffredin, yn bresenol, fel y prawf' goreu i fesur y graddau hyny, ydyw y sylw y mae y geuedl hono yn ei roddi i addysg a diwylliaut. Os bydd brwdfrydedd y genedl yu uchel o blaid addysg, dywedir fod hyny y prawf goreu o wareiddiad uchel ; mewn geiriau ereill, y mae y graddau o wareiddiad fydd cenedl wedi ei gyrhaedd i'w fesur oddiwrth ydyddordeb a gymer yn ei moddiou addysgawl, a'r cyÜeus- derau sydd yn ei gafael, neu yute sydd bosibl iddi, i ddwyu allan ei holl adnoddau meddyliol, celfyddydol, a masnachol. Y mae hyn yu wir am ardaloedd, ac hefyd am bersonau un.'gol. Dy- wedai Arglwydd Derby, niewn araeth alluog er's tro yu ol, pan yn sou am fawredd Prydain Fawr, ei fod o'r pwys mwyaf, os oedd am fod yn fawr yn y dyfodol, tra yn sefyll fel y maemewn masuach yn ughystadleuaeth agored y byd, iddi ddefnyddio ei holl alluoedd nieddyliol iddyfeisio cynlluniauac i wneud darganfyddiadau newydd- ion, ac i ddefuyddio yr holl bethau hyn i wneud nwyddau gwell a rhatach, er ei galluogi i sefyll o Üaen teyruasoedd ereill y byd. Y mae y rheid- rwydd yma yn codi, uieddai Arglwydd Derby, nid o herwydd fod Prydain wedi myned yn ol, ond fod teyrnas^edd ereill wedi myned yn mlaen. Bu Uawer i ffarmwr yn y wlad, meddai, yn dyrnu am fìynyddau â ffust, tra yr oedd y nant fechan—yr hon oedd yn allu nerthol i wneud yr un gwaith yn berffeithiach ac yn gyfìymacb.—yn llifo yn ddisylw heibio i'w ysgubor. Y mae Cymru yu rhan o Brydain Fawr, ac y mae poo argoelion y cymer fwy o ddyddordeb yn ei llwyddiant ei hun yn y dyfodol nag a wnaeth yn y gorphenol, ac y mae yn rhaid i ni edrych ati i fod yn ddeiliaid teilwng o Gymru Fydd. Ond i ddyfod yn agosach at y testyn. Gwyr pawb fod y gair " Hunanddiwylliant " yn cael ei wueyd i fyny o hunan a diwylliant. Y mae diwyllio y meddwl yn golygu gwneud y meddwl hwnw yu gryfach, yn fwy bywiog, ac i gynyddu mewn gallu. Pa beth sydd yn gwneud byny ì Ateba rhai y cwestiwn trwy ddweyd mai cryn- hoi cymaint o wybodaeth ag a ellir sydd yn gwneud hyny. Nid ydyw o angenrheidrwydd ielly. Y mae yu bosibl crynhoi ystorfa go fawr o ryw fath o wybodaeth heb fod hono yn y moüd ileiaf yn foddion diwylliant; yn wir, â rhai mor bell a dweyd ei bod yn bosibl cael llawer o wybodaeth, a bod hono yn fwy o fodd- iou i wanychu y meddwl nag ydyw i'w gryfhau. Md ydwyt yn cyfeirio yn bresenol at wneyd defnydd o lenyddiaeth afiach a ledaenir trwy offerynoliaeth rhau o'r wasg Saesneg, a barodd i Mr. Samuel Smith yn y gwauwyD diweddaf alw sylw Ty y Cyffredin atynt. Nid oes lleDydd- iaeth felly trwy drugaredd yn cael ei gyhoeddi gan y wasg Gyinraeg eto, a hyderaf fod teimlad crefyddol ein cenedì ni yn gyfryw ag a wna i'r anturiaeth i'w cyhoeddi fyned yn fethiant, am nas gellir cael y cylchrediad hwnw fyddo yn ddigonol i dalu am ei hargraffu. Ond nid at beth felly yr oeddwn yn cyfeirio. Gellir dysgu Ilawer ar y cof o lenyddiaeth bur, ond os nad ydyw y dysgwr yn ei ddeall, nid ydyw yn di- wyllio y meddwl. Y mae yn bosibl i fytyriwr, a chof cryf ganddo, ddysgu digon o lawer cangen o wybodaeth i fyued drwy ei arholiad yn llwydd- ianus, heb ei fod nemawr gwell o hyny. Nid ydyw llwytho y cof â ffeithiau heb eu deall, 'byth yn diwyllio, oud yn hytrach yn gwanhau y meiìdwl. Nid pawb o ddeiliaid yr Ysgol Sul sydd yn gwneud defnydd priodol o'i esboniad cyn myned i'r ysgol. Gwn fod ilawer yn darllen yr esboniad, ac yu ceisio cofio y rhesyraau a roddii ynddo dros y golygiad yma a'r golygiad arall. Nid ydyut yn cymeryd trafferth i weled eu rhesymoldeb. Nid ydynt yn gwybod pa fodd