Cylchgronau Cymru

Chwiliwch trwy dros 450 o deitlau a 1.2 miliwn o dudalennau

Ciìícbgratoit gtisûí aí temtitcfjr €txìsìsQxmú^ u garòòümaeth <%mmg. CYHOEDDEDIG AR Y CYNTAF O BOB MIS. Rliif 18. CYF. II. CHWEFEOR 1, 1874. Pris 2g Y DIWEÜDAR MR ELLIS ROBERTS (EOS MEIRION), TËLYNOR TYWYSOG OYMRU. Gas Idris Tychan. Yr oedd yr hynaws Eilis Roberts yn adnabyddus i íwn yn Nghymru, ac yn adnabyddus fel telynor Tywy- sog Oymru i'r byd cerddol. Brodor ydoedd o dref Dol- gallau Ganwyd ef yn y flwyddyn 1819. Yr oedd yn hanu o deulu cerddorol adnabyddus iawn yn Meirionydd, ac ynenwedig ynnghyffiniau ei hoff dref enedigol. Yr oedd yn hanu o'r un teulua'r diweddar Lewis Roberts (Eos Twrog), y crythor enwog, ac yr oedd yr hen grythor penigamp yn edrych arno fel y prif delynor Oyrareig a gododd yn Nghymru erioed. Mae yn ddiddadl mae yr anwyl Eos Meirion oedd y telynwr goreu ar y delyn deirres. a phrofodd ei hun yn fuddugoliaethwr yn mhob eisteddfod ag yr ymdrech odd am y llawryf Yr oedd yn gryn orchest ar lwyfanau yr eisteddfodau ddeng mlynedd ar hugain yn ol ddod allan yn fuddug- ol—yn wahanol iawni'n heisteddfodau diweddar. Nid cymaint o orchest ydyw bod yn fuddugol pan nad oes. ond un neu ddau o ymgéiswyr. ac yn wir yn aralach dira ond un telynor yn ymgeisydd. Nid enill mo hyna, ond cael y wobr heb unrhyw wrthwynebiad. Y wobr gyntaf a enillodd oedd y delyn arian yn Eisteddfod y Gordoíìgion, 1840. Wedi hyny y Fenni, pryd y synodd yr anfarwol Oarnhuanawc at ei fedrusrwydd. Gwel yr hanes yn y Literary Premiums.' Apwyntiwyd ef yn delynor i'w Uchelder Breninol Tywysog Oymru. ar ol iddo enill y delyn arian yn Eisteddfod Aberffraw, 1847. Cafodd yn fuan ar ol hyny yr anrhydedd o chwareu yn Buckingham Palace, o flaen ein Graslonaf Frenines "Yictoria a'r teulu breninol a bu amryw weith- iau wedi hyn. Amlygodd y Tywysog Alhert ei fod wedi cael ei fawr foddhau yn ei fedrusrwydd feî telyor, pan y chwareuodd "Band at a distance" a thro aralî yn "Sweet Richard " ( per oslef ). ÎSi byddai ef byth yn ymffrostio yn ormodol ei fod wedi cael yr anrhydedd o chwareü yn mhrif lys brenin Prydain Pawr. Yr tëisteddfod gyntaf ag buom ynddioedd Bisteddfod Freninol Rhuddlan, ac os wyf yn cofío yn iawn, bod yno bedwar ar ddeg o delynorion ar Iwyfan by'th gof- iadwy yr eisteddfod rwysgfawr hono, ac Eos Meirion oedd y buddugwr ar y brif wobr, sef tlws aur. Byth wedi hyny ni bu yn ymgeisydd ar y delyn mewn eis- teddfod, ond gweithredai fel beirniad. Ni bu erioed yn boblogaidd yn mysg y telynorion, am fod jealousu arbenig tuagato, a bu ar rai adegau yn enwedig we< i iddo enill y delyn arian yn Eisteddfod y Gordofîgion. 1840, mewn perygl am ei fywyd, pryd yr ymdrechodd un telynor ei wanu yn ddirgeleidd yn ei fraich chwitb, »nd bu yr ymgais yn ofer, ac ni wnaeth y benlcife ond ei hol ar lawes ei gob. Yr oedd argraffei hen athraw, sef Richaid Roberts, 0 Gaernarfon, i'w gweled yn amlẁg pan y chwareuai y delyn, nid yn yr aruchel yr ymhoílai ddangos ei chwaeth fwyaf, ond yn y tyner a'r prydfeith, ac yr oedd yn anhawdd cael ei hafal yn y cymeriadau yna. Mae yn ddiamheu fod yn awr delynorion yn fwy clasur- 01 nag oedd ef, ond wrth ystyried na fu erioed dan ddysgyblaeth yr Academy, yr oedd yn syndod ei fod fel self taught man wedi dyfod mor fedrus fel chwarouydd, Yr oedd yn dreat o'r fath oreu fod yn ei gwmni gartref, neu mewn rhyw ystafell pan gyda'i delyn. Byddai yn hoffiawn o'r hen alawon Oymreig, y rhai na fyddai byth yn eu chwareu yn gyhoeddus a'r rheswm am hyny yw nad oedd wedi eu cynghaneddu, er iddo gynghan- eddu llawer ohonynt. Buom lawer lawer gwaith am rai oriau yn ei gwmni, ac fe fyddai yu siwr braidd bob amser cyn ymadael chwareu yr alaw brydferth " Fav- ourite Air by Handel," ae yn aml byddai yn dyweyd gyda gwen foddhaus, " Dyna i ti iaith enaid ar ei thanau." Cyfansoddodd lawer o duetts, trios, a quartets, ae amryw anthemau Cyfansoddodd anthem ysblenydd erbyn Eisteddfod Fawr Liangollen, ar eiriau o'r Prophwyd Joel, ac yn yr un eisteddfod yr enillodd ar draethawd llafurus ar y delyn Gymraeg, &c. Nid llawer o y business man oedd ynddo—hyny yw, ni byddai byth yn pwsìo eí hun i'r ffront. Ni wnai hyny byth oni chai hyny yn naturiol a dirodres, a thrwy hyny cymerodd ambell i un fantais arno, ya enwedig yn " Yr Eisteddfod" Y mae dirgelwch mwy na mae neb yn ei feddwl o gael trefnu program ein heisteddfodau. Yr oedd hyn yn amlwg i'w weled pan oedd y lly wodraeth gan brofessional man yn yr un gel-