Cylchgronau Cymru

©ra Mm ínt ^raíliom Rhiìt 15.'] TREMADOG: DYDD GW&NER, HYDREf 1, 1858. [Prís 2g. ESSTEDDFOD LLâNGOLLE ALBAN ELFED, 1858. DYDD MEBCHE&.' Mf.gys yr addawsom yr ydym yn dilyn haries gweithrediadau yr Eisteddfod fawreddog hon. Fel y dywedwyd yr oedd y tywydd mor anghysurus heddyw agydoedd o hyfryd y dydd o'r blaen, yr hyn a'u llesteiriodd i gynnaî yr Orsedd fel y cyhoeddasid; eto, ymgasglodd torf er na gwl'aw na drychin i'r. Bàbell'. Cymmerodd Eryr Moelfre y gadair ar' sain yr udgoin. Traddododd Gwalchmai englynion mol- aẁd i'r dclau Ysgrifenydd anrhydeddus—-Ab Itrel á Charn Ingli, ýn Gymraeg, a Mr. D. W. Evans, Newport, yn Saesneg. Yna anerch- wyd yr Eisteddfod gan amryw feirdd âg englynion. Adroddodd Estyn ei bryddest ar Ryfei Má'es Bosworth gyda chymmeradwyaeth mawr. . - . - Yn nesaf anerchodd Mr. Owen Wynhe Jones, (Glasynys,) ygwydd- fodolion ar " Wyddfa Llewelýn." Cymhellödd bawb i gỳtnmëryd,ý ptith i fyny ar unwaith. Desgrifiodd yr árwr gndidog mewh ar&eth ag ydoedd yn gwefreiddio y gwrandawyr. • Darllenod ' Gwalchmai ei feirniadaeth ŵ "ý tan.diweddar 3-n Wynnstay." Gwobr o 5p. 5s. ydoedd am Gân o Gydymdeimlad a Syr Watkin a'i- foneddiges. Y-Beirniaid oeddynt y Peirch. Daniel Sylvan Evans, R. Parry, (Gwalchmai,) ac R. Elis, (Cyhddelw.) Barnent mai gwell fuasai chwanegu y wohr, a chael caniad ragorach ar .y testyn. Y " Gwanwyn" oedd y testyn nesaf rbwng bechgyn dan 18 oed. Tlws atian gan Hen Eisteddfodwr. Beirniad y Parch. W. Jones, Neiyn. Darllehwyd y Feirniadaeth gan Ab Ithel, yr hwn à gyhòeddai Cymro leuanc, sef Mr. H. M. Wiliams, Stamp Office, Caergybi, yh fuddugoì. ' Ar ol hyn darlîenodd Mr. Kenyard rahau o'i Farddohiaeth Saes- oneg. ond cymmaint ydoedd y dorf wedi diflasu ar Saesoneg yn. yr Eisteddfod Gymreig hon fel na ehafodd hwylusdod i fyned ymmlaen, Cyhóeddwyd yr Eisteddfod nesaf ar Alban Elfed, 1859, i fod yng Nghastell Dinbych, gan Gwalchmai yn y dull arferedig. Yna anerchodd ('arn Ingli y gwyddfodolion yn Saesoneg, ar Hen'- afiaeth y Cymry, mewn araeth hirfaith a dyddorol. Ar eiol adroddai Caradog Englyn i'r Iaith Gymi-aeg fel hyn, ** Tra rhed dwr, tra rhua taran—tra gwaẃl, Tra gweiir yr H aan; A Lloer mewn mantell arian, Gwir îẁydd fe i'r Gymraeg l$o." " Y Beithynen." Gwohy o Sp. am yr oreu o wneuthuriad yiî 'öl dull yr hen amser. Rhôdd y Parch. T. James, (Llaîlawg.} Datllehodd Ab îẅel f feiraia4|a#íf, Yr oedd 4wy iyedi eu cyflwynp» un yn gûinpu8\vaith & ran ,ei sáetaiaeth, yn gelfydd fel dodrefnya, 0 waifcb. asiedydd o'r dref heno; óŵd yr oedd y Hall ynfwy mewn cydîuifiad â'r defnydd a wnaed gynt a'r Beithynen, yr hon oedd o waith Hr. E. Lioyd, (brawd Estyn,) i'r hwn y barnwyd y wobr, "Canu pennillion yn ol dull Gwynedd." Gwobrau, Sp., 2p., »e T/>. Ydadgeinwyr buddugol oeddynt-Idrk Fychan, y goreu; Jo«eph Wiîliams, Fflint, yr ail; ac fe^ward Jones, Llanrwsí, yn drjrdydd. Gwisgwyd hẁynt gan ferch Gwaìlíer Mechain. n Hir a Thodcîaid i'r Tywysog Llewelyn."^—Caledftyn a anfonodd ei feirniadaeth, ac a roddodd y wobr i Vratcyn Fardd, gef Mr. John Jones, Hendy, Llanerfyì. Gwobr 'ip. Fel í»yn y mae'r toddeidiau— Ffyddîon ymdreehodd, hoôodd ainddîffyh Iawnderaai ddeiliaid; bu'n dŵr i'w ddilyn ; Ond ein gwladgarol, wreiddiol, ben rhiddysî, Iechyd Gwalla—fradycîtwyd i'w geîyn; !Marw"ym 3\íual3t, hallt fu hyn—Cymra a'i phlaut Hwy oll a wylant atü eu Llywolyu. •'Manteision Gwybodaeth o'r Iaith Gymraeg."— Gwobr o 5/>. gan W. H- Whalley, Ysw. Darllenwyd y Feimiadaeth gan Bstyn. Yr oedd tri o ymgeiswyr, " Oes y Byd. i'r laith Gymraeg," " Trafeiìiwr," a " Gwir yn erbyri y Byd." Y goreu oedd " Oes y'byd i'r Iaith Gym- raeg." " Y Gwir yn erbyn y Byd ".hefyd a ganmolwyd, i'r hwn y rhpddodd Mr. Whalley ail wobr o 2p. ÌOs. Yna llefarodd Mr. Whalleý, yn yr íäith Sacsoneg, am amser tnaith mewn canmoliaeth i'riaith Gymraeg, adaitni Eisteddfcdau j ac Wrth wneuthúr erybwylltfdd ani gyŵufychiolàeth y werih yn y Senedd a Uywod-ddysg, ylf hỳn a wrthwynebwyd gan Col. Tottenham, yr hwn a appeliodd at y Cadeirydd. ond er gwaethaf na chadeirydd na bloeddiadau y bobl, y rhai yr oedd eubìoeddiadau yn echryslon, rhai yn bloeddio " y Gadair," ereill ' Cymrae|^" ereiiî " Mr. Whalléy^" 'ond mynai y boneddẃr èi ffbrdd i siarad—ond yhg nghanol cynhwrf dychrynllyd daethgwyr y ''tannau tyniöft," ac a darawsant y deìyn ar " Glan Bíeddwdod Mwyn," nes dystewi yr esgysilawr, a thaweiu y dorffel y ìlyn llefriíh! Yna daeth TESTYN Y GADAlft Yr Awdl oreu ar u Rÿfel Maes Bosworth." Gwobr 2Öp. Beirn- iaid—Nicander, Gwilym Hiraethog, a Chaledfryn, y rhai oeddynt yn absenoî. Darllenodd Ab Itliel ranau o'r feiruiadaeth a gytunwyd arhi gan y ddau fìaenaf, ond â'r hon yr amrywiai Caledfryn; Dàr- Ilenwyd darnau o'r Aẅdl fel engraifft o'i rhcgoroldeb. Enwau cudd yr ymgeiswyr (saith o nifer) oedd " Dydd Weithiwr," " Aneurin.'* '• Tudur," '• Tydain," Dafydd ab Edrnwnd," " Ieuan Brydydd Hir," a "Rhys Pennardd." Yrolafhwn a ferhid flaenaf, ac yn teilyngu y wobr a Chadair Powys. Wedi i fardd yr Ëisteddfod aiw enw Rhys Pennardd a neb yn ateb, yng tighanol dÌ8taw;rwydd perü'aith daeth Mr. Humphreys, un o'r Ysgrifenẁyr. Llcni, yni'mjaen, ac a hysbys- odd mai Mr. Ebenezer Thomás, (Eben Vardd,) Clynuog Fawr, yn Arfon, ydoedd, a darlienodd nedyn oddi wrthò. Yna cadeiriwyd ef fel cynnrychiotydd Mr. Thomas yng nghanol banllefan. Arweiniwyd ef i'r Gadair gan íoaii Madawg a Thegai, fi rhoddẃyd y bathodyn awcí wddf íjan Gwalchmai. Eben Var<id Cn beuaf ^fddiant—à^yr(i,>dd, Äíewo «ìẅlerchog ÍWfant; Mawliddoamej lwyildiaut) Berwedd^erch {K>b bardd a n&ut. Yeá. Mbowys grym ei awwa,—a*i c4e» Welwyd ^a» yá (achgea j A rhoî 'i waẃí fei jt haulntsy Wii;»eth 1 fil pèj® «etb yn hea.