Cylchgronau Cymru

ilîtító. Cyf. 2. GOEPHEKAí\ 1859. Rhif. 9. !ll1t|V PENNOD II. NODWEDDIAD GWAHANP.ED0L Y CAMPAU CYMPEIGr. Un o'r pethau cyntuf a dery y raeclclwl wrtli feirniadu arferion a (lefodau y Cymry ydyẃ, eu cymmeriad unig, a gwahanradol, ac an- fènthyéiol. Mae yr iaith yn wreiddiol, ac unig, ac anghyd-dodd- awl ag un iaitli arall. Cymmerer gwedi hyny gylcli Barddoniaeth y Cymry; mae ganddynt hwy eu pedwar mesur ar hugainunig ac ahfenthyciol. Béth a ŵyr ieithoedd ereill am ŷynr/hanedd ? a chynghanedd ydyw careg glo barddoniaeth; canys efelychiad o uatur ydyw cynghanedd—yn arw, yn gethin, yn llyfti, dynerfwyn, yn glogyrnog, a rhaiadrawg; ac fel y mae natur gwedi bod yn cyf- ansoddi ar y pedwar mesur ar hugaîn, felîy y bár'dd Cymreig sy ganddo ei bedwár cynllun ar hugain. Cymmerer gwedi hyny Chwedloniaeth y Cymry, sef y Mahìnocjìon ; nid ydoes y deìwedd- iad lleiaf o berthynas rhyngddynt a chwedloniaeth Groeg na Rhuf- áiri, nac unrhyw wlad arall. Yng ngeiriau yr Àrglwyddes Guest —" The designs, the scenes, the events, are all British." Edrycher gwedi hyny ar gylch Cyfreitbiau y Cymry, a cheir eubod yn mecldu nodweddau unig, anghyfranogol, ac anfenthyciol. Yn y deral Geltaidd y mae yr athronydd yn cael yr holl gynlluniau yn wreiddiol ; y mae fel pe byddai yn myned i fewri i fyd ac awyr arall. Pa un a ellicl rhoddi rheswm ara y noclweddau unig yma yn y pethau Cymreig sydcl yn dra ammhëus : dichon fod rhywbeth yn yr anianawd Ceìtaidcl a roddai reswm am hyn ; dichon fod an- ffodion y genedl gwedi ei gwneyd yn fwy anghymdeithasol, a chyda nyny yn ^vvy ym^yno^ wrtn e^ barferion a'i thraddodiadau ei bun. Gyrai y gwyntoedd hwy yn nes at eu gilydd ; methodd gormes na gweniaith ddyfetha yr yni cenedlaethol a fegid ynddynt yn swn y dymmestl, fel, pan fyddai cenedloedd ereill yn hanesyddiaeth y ddaiar yn ymgydwerinaw, ieithoedd yn cydymgorffori, defodau ac arferion yn ymgyd-cloddi, ac felly cenedloedd, ieithoedd, defod- au, yn- ymdrawsffurfio ac yn ymgolli byth yn nyblygion chwyldro- adau; y ffrydlif Celtaidd o hono yntau a ymwrthoda yn ystyfnig ag ymgymmysgu ag unrhyw ffrwd genedlíg arall; ac i'r gwladol- deb anhyblyg bwn mae i ni roddi cyfrif, mewn rhan, am ein teitbi unig yn gystal a n bodoldeb cenedlaethol y dydd heddyw. Gallem chwanegu, fod yr elfen neillduol a gwahanredol yma yn amodi befyd chwareuon a cbampfeydd yr hen Gymry, fei y ceir '^sms^trmcmsaKBmaam£ssmsiis, gweled wrth. fyned ym mlaen; gelîid sylvâ hefycl fod chwareuon y Cymry yn sefydliadau gwladol, a'u bod yn. cael eu rheolejddiô gan gyfreitíîiau sefydlog ; a bydti hyn yn gynriörthwy i• iidangos cyflwr diwylbadol y genecll yn y cynoesoedd. penfod ni. [ , DYBENION CAMPAü: Gyda goìwg ar ddj-benion chwareuyddiaeth 'yh gyffreclin, bydd- ent, yn gyntaf, er mwyn difyrwch; canys y mae difyrwch vn nwyd greddfol yn y natur ddynoî ; a thra na byddys yu troseddu yn erhyn natur, gweddeidd-dra, a cljrefytld, y mae dífyrwch ýn beth ag y dylid ei fwynhau a'i achlesu. Fe cldarfu i Buritaniaeth, yn ein bryd ni, dynu lìinynon y üatur ddynol yn rhy dyn ; canys mae perygl yn y rhy dyn yn gystal a'r penrydd. Yn anfi'odus, fe ddaeth rhyw bendrymdod a phenglwcni i mewn i Gymru yn ystod yr eilfed canrif ar bymtheg—clygwyd i fewn safon newydd o foes- oldeb agnadydoedd ym Mosesnacyng Nghrist—ffurfîwýd agwedd- a:i newydd o becliodau aco rinweddau. Yr hen chwareuon a fuont trwyyr oesoedd yn achies clifyrwch diniwed i'r hen Gymry, ac yn achlesol i alw allan euhegnion corfiorol ac eneidiol (gan rocìdi bywyd a chrechwen, a chân i encilion ein cymydd) a gaw^sant eu collíaniu. Yr ydoedd yn bpchod rhedeg, dawnsio, hela, pysgota ; yr ydoedd yn rhinwedd gwneydcern gam, gwep hir, pastyna, &c. Yr ydoedd gan yr hen Gymry bedair rhedweli ar hugain i'r aniauawd chwar- euol ag sydd yn reddfol yn yr enaid i redeg allan, yng nghyd ä chyfreithiau caetb i gadw yr anianawd hwnw tu fewn i"r ceulanau; on.l y pendrymdod dan sylw a fynodd gau i fyny y rhewỳnion ; ond ni ellir croesi natur yn ddiberygl; crynôdd yn gornwyfíiyd- ■—cornwydypen—crach-fympwyon gwylltion (math o bün^ìwcni) —cornwydy cyndyn dcladleu crefyddol, a chornwyd y breci, &c.; Y mae tri rnath o ddifyrwch : sef ydynt, difyrwch coríf, diíyrwch rneddwl, a difyrwch y natur foesol. Mae y tridifyrwch, tu-fewni'r cylch a enwasom, yn hoìlol-gyfreithlawn ; oird pertbyn iddynt radd- au. Difyr»vch corífneu gnawd, neu y rhan anifeilaiddcl o ddyn, yw- yr iselaf; y pleser meddyliol yw y nesaf ; ac eiddo y natur foesöl ydyw y periîeithiaf a'r llesmeiriolaf, sef pleserau crefydd. Atncan nesaf carapfëydcl ydoedd, bod yn ymarferiadau er dwyn allan rinweddau corfforol, er clysgu ystwythder, ac ysgogiadau ac ystumiau destlus a milwrol. Gwroldeb milwroìydcedd y rhinwedd wladol benaf yn y cynoesoedd ; o blegid hyny sefydlid gan bob cenedi—gwyllt a gwâr—chwareuori a fyddent yn achlesol i ddad-. blygu y gaUujedd co'rflfo:rol—4 ddysgu ysturaiau cad—i yraarfer à