Cylchgronau Cymru

Chwiliwch trwy dros 450 o deitlau a 1.2 miliwn o dudalennau

\Wlv Gan y Proff. E. Keki Evans, M.A., Çaerfyrddin. £rVŴ« I.—IRbaoacwcíníol. álD amcan yr ysgrifau hyn yw âys«u ì athroniaeth, nac}ohwaith rhwystro neb i athronyddU; yr amcan yw ceisio rhudai, mewn dull syml, ei lle i athroniaeth, a'i chael i íod yn help, ac nid yn rhwystr, i'r bywyd ysbrydol. ì mae )r ysgrifenydd wedi sylwi t'od yua duedd gyaon yn mysg dyn- ion ieuainc i athronyddu tu pruíiad. ìn wir, y mae cymaint o swyn yn y peth i rai, fel y mynent godi athroniaeth i le bywyd,— meddylier am foment am y modd y mae yr hyn a elwir yn " Dduwinyddíaeth Newydd " yn apelio at ddychymyg llawer a'n dynion ieuainc. Ar y llaw arall, ceir eraill yn ein mysg sydcì yn condemnio athroniaeth—yn wir, y Deall (Inttllect)— yn gyfangwbl. Y mae y rhai hyn mor gyîeiíiornus a'r lleill bob tipyn, a dangos- ant eu hanghysondeb drwy ddefnyddio eu Deall i gondemnio Deall. Yr egwyddor fuasai'r ysgrifenydd yn ei gosod i lawr mewn perthynas â'r Deall (ac yn wir, mewn perthynas û pliob gallu a pheth is- v,asanaethgar) yw hon: Ỳ mae'r Deal.l yn was da ond yn feistr drwg. Yr hyn a gondemniwn, ynte, yw y Deall allan o'i le. Ni ymdrinir ond â dwy ganghen o athroniaeth yn unig yn yr ysgrifau hyn, gan mai y rhai hyny eydd yn gyffredin yn ymwthio i'n sylw, sef TTwch-anianeg (Metaphysics) a Meddyleg (Psychology). I ni gael deall pa le yr ydym, cymerer ffaith syml fel eodiad haul. Yr hyn a ddywed dyn plaen mewn perthynas â chodiad haul yw, " Y mae'r haul vn codi ; codwch ! " Ond myn yr athronydd uwcb- am'anegol ofvn cwestiwn, " Betli vw ystvr codiad haul ?" A gofyna'r meddyleervdd gwestiwn arall, " Sut wvf fi'n gwvbod fod yr haul yu codi ?" Ts'eu. a chymeryd mater yn dal perthỳnas uniongyrchol â'n bywyd ysbrydol: Meddai'r dvn syml, "Pa beth a wnaf fel y byddwyf cadwecíig?" Meddai'r uwchanianegydd, " Beth yw ystyr a natur 'bod yn gadwedig' Y " Meddai'r meddylegydd, " Beth sydd yn cymeryd lle ynwyf ii pan yn cael fy nghadw ? " Y mae'r cwestiynau hyn \a cael eu cymysgu a'u gilydd mewn dull tra rhyfedd, ae yn peri dyryswch a rhwystr ymaiferol—nid damcaniaethol yn unig— i lawer. Ein hanican felly yw helpu meddyliau ieuainc i weled y gwahaniaeth rhyngddynt, a pheidio caniatau i'r ail a'r trydydd i'w rhwystro mewn perthynas â'r cyntaf. Y mae'r ysgrifenydd, yr hwn sydd wedi treulio rhai blynydu.au yn ngwasanaeth athroniaeth, ae fally i fesm* yn gyfarwydd â'r wlad yri y cyfeiriad hwnw, o'r farn fod y cwestiwn cyntaf a'r ateb iddo yn sefyll ar eu penau eu hunain, ac mai ychydig iawn o help geir i'w ateb oddiwrth yr atebion i'r ail a'r trydydd, hyd yn nod pe gellid sicrhau atebion llawn a chywir i'r rheiny. Cymerir y tri safbwynt i fyny eío yn llawnach mewn ysgrifau dilynol; yn awr hoffwn yn unig wneyd ychydig nodiadau rhagarweiniol i'r rheiny, fel y bo i'r dar- llenydd ar v cychwyn guel bras-olwg o'r tir. " 1. Y ewestiwn cyntaf yw'r cwestiwn pwysig, a'r ateb iddo yw cynwys yr Efengýl. Y ewestiwn pwysig i ddyn newynog ydyw, " Sut y mae i mi gaei bara?" nid " Sut y mae bara yn tori newyn?" A.c y mae Duw wedi trefnu i ni fod yn alluog i ateb y cyntaf heb ateb yr ail. Y mae hyn yn wir nid yu unig mewn perthynas a bara, ond mewn perth- ynas â phethau eraill. Cymerer moesol- deb cYfrredin : nid yw ein canfyddiad a'n gwerthfawrogiad o onestrwydd, geir- wiredd, &c, yn dibyuu ar esboniad yr athronydd o honynt m^wn Moeseinf (Ethics). Mwy ua hyny, nis gellir byUi dd'od atynt, h.y., i werthfawrogiad o honynt yn eu hawdurdod moesol arnoni drwy esboniad. Meddvlier am gvfeill- garwch eto: nid yn uuig' gallwn ei erael