Cylchgronau Cymru

fv,v~;- < ... YR AMAETHYDD. RHIF. 12. SADWRN, RHAGFYR 6, 1845. SYLWADAU A DRADDODWYD GAN OLYGYDD YR « HERALD,' MEWN CYFAR- FOD AMAETHYDDOL YN NHREFFYNON, HYDREF, 1845.. Ni ddygodd fferylliaeth ddiweddar, mae yn debyg, betliau mwy pwysig i'r golwg, i'r wlad, ac i'r ffarmwr, na dosraniad cnydau, gwrteithiau, a phriddoedd ; ac ni chafodd dealldwriaeth ddiweddar fuddygol'aeth fwy dysglaer nag a gafodd wrth draethu y ffaith o fod elfeuau y cuwd a ofynir o ang- enrheídrwydd yn gynhwysedig yn y gwrtaith, neu yn y pridd, cyn y gall y cnwd hwnw darddu i addfedrwydd o'r had. Gwnai ystyriaeth lawn a dyladwy o'r gwirionedd mawr iiwn, y DDEDDF ELFENOL hon, ìachau yr ysbryd coeg-feddygol â pha un y mae ein traethodau amaethyddol, a'n cymdeithasau amaethyddol, yn cael eu blino; a thynu triniaeth y ddaiar i sicrwydd diffael a phwyllog gwybod- aeth, yn lle ei gadael i ddibynu ar quackeriesa chyfareddau, prawfiadau a dygwyddiadau. Nid oes dim yn fwy arferol na chlywed a darllen "profiad " dynion, y rtiai sydd yn dywedyd mai y gwrtaith hwn neu y lla.ll yw y goreu, ac fod y peth a'r peth yn ddiles, neu hyd yn oed yn wenwyn ì'r pridd : ond anfynych y mae unrhyw ysgrifenydd neu areithiwr yn cymeryd golwg ëang ar les- iant ei gyd-ddosbarth, drwy gynghori y ffarmwr i edrych ar gydgyfansoddiad elfenol y cnwd gofynol, ac i edrych o ba un o'r elfenau y mae ei bridd yn fyr, fel y gallo adgyweirio y diffyg drwy ei ddewis- iad o'i wrtaith. '* Nid.^dyw.y gwall yn gymaint o achos gwendid arngyffred, ag ydyw oherwydd bychander gwybod- y maent yrenw %/ pu hunain, nerfẄr,wy ymarferiad rhyw rai ereill y mae ganddynt hwy gred ynddynt. Y mae meddyginiaeth yr afiechyd, gan hyny, yn aros mewn ëangiad gwybodaeth, ac yn hyny \n unig; ond y cam cyntaf tuag at y wybodaeth hono yw gwybod fod y drwg yn bod mewn gwirionedd. Y cyfaill goreu ywyr hwn a ddengys ý drwg, yr hwn, os arosirynddo, a fydd yn niweidiol neu yn ddinystrioí: ac yr ydym ni ÿu dyweyd wrth ein darllenwyr araaethyddol yn rhydd, fod siarad o blaid neu yn erbyn y gwrtaith hwn neu y llall, heb un cyfeiriad at unrhyw gnwd a daiar, yn goeg- jeddyginiaeth o'r feth fwyaf anamddifTynadwy agwrthun. Wrth gael eu camarwain gan gynghor- 'ion quacks fel hyn, cafodd llawer o ffarmwyr, nid yn unig golled fawr, raewu ystyr arianol, ond magwyd rhagfarn ynddynt yn erbyn pob cynygiad tuag at welliant—rhagfam oedd yn ddigon naturiol yn y fath amgylchiadau, ond sydd yn un niweidiol, os nid yn ddystrywiol i lesad y cyfryw. " " * Bydd dyn yn darllen, efallai, hanes digou dyddorol, yn canrool huddygl, a theifl díoleidiau o huddyglarfawndir. Arweinir ef wedi hyny gyda chanmoliaeth gyffelyb i gatoh, yr hwn a rydd yn union ar dir chnlk. Gwyddom am gypsum yn cael ei ddodi yn helaeth ar diroedd lle yr oedd arddigonedd o sulphate of lirae yn mhob ffurf a ellid ei ddychymygu, ac mewn ffurf mor ddatod- adwy agoedd gypsum wedi ei falu ei hun. Ni ystyrid y pethau gwrthun yr hyn oeddynt gan y creadur truan oedd yn euharfer; eto, ei ax ^-^ ' a* e^^°e^be^^ °^^ e' raêf*rn Ỳn eTÌ*yn " dysgu mewnllyfr," (yr ydyra yq defn- yddio geiriau y dyn ei ban) yr byn oedd yn ganlyniad digon naturiol. - Gwrteithiau yw raaeth cynhaliaethol, adnewyddol, adfywiadol, a dadebrol pridd. *n narferiad yw dodi i'r tir yr elfen neu yr elfenau nad all y tir ei hun eu rheddì "wyddir beth yw elfenau y plabhfgyn ei hunan—ac y mae ýn hawdd gwýhod elfena yna gejlir penderfynu ar y gwrtaith "priddol gyda sicrwýdd^ ac heb y dibyniaefrh Uu^, ^^wyddiad, neu awdurdod. Os deuwn i wybod, er epgraff,;*rth gymharu elfenagö yddusgydag «lfenau cnẁd a chwénÿchir, nad ydyw y.tirònd yn.amdd.hul o rywjẀr eu aiote,nëu phosphorus, neu ryw elfen arall, i babeth yr»wn i draffärth i citoìeiàir^ ^ m»wr, drud, a diaogenrhaid o wrtaith? i ba beth ỳ prynir.'putti-wrtaith, ac ■ ' ", ' " ■ ■•■',.. • ' . .••••• • *-. ~ ■