Cylchgronau Cymru

YR AMAETHYDD. Cyf. II. SADWRN, HYDREF 3, 1846. Rhif. 10. DARLITH PROFESSOR JOHNSTON AR GALCH YN NGHYFARFOD AMAETH- YDDOLYORIỲSHIRE. Dywedai y Professor yn ei araeth :—Y mae cymhwysiad calch i gyuyrchu mwy o gnwd yn hen iawn. Gellid enwi nid yn unig Athen, ond Rhufain hefyd; a chyda golwg ar dir Groeg yr oedd natur wedi calchu y tir hwnw i raddau mawr. Cyfeinai y Professor dysgedig at ddygiad calch i ar- feriad yn Scotland, gan un o'r Yscotiaid yr hwn a ddeuai drosodd i Norfolk ac a gymhwyrai galch i'w dir. Dilynai pethau da ereill, a thrwy y cymhwysiad dygwyd yn mlaen fwy o ffrwythlonedd. Y mae yr Yscotiaid, er y pryd hwnw yn sefyll yn uchel iawn am eu medr amaethyddol. Cyn hyny ni chynyrchai tiroedd porfa Yscotfand ond ychydig, a phur ychydig o beef a mutton o honynt Er pan y maent yn arfer a chalch y maent yn codi mwy o beef, mutton, ac ŷd na^ a godasant erioed o'r blaen. Fod y defnyddiad arno yu Norfolk wedi cael ei ddilyn yn Yscotland. Crybwyllai y gwyddai am un cnwd oedd yn gymaint dair gwaith mewn ffrwythíondeb, agos yn hollol o herwydd defnyddio calch. Fod y cymhwysiad o hono mewn rhai parthau wedi gwneyd daioni mawr. Os arferent galch mewn symiau digonol y gwnai lesad; ond os wedi hyny y peidient a'i gymhwyso, y peidiai a gwney dainoi. Wedi i'r eff'eithtau llawn gael eu cynyrchu, na allasent ddysgwyl iddo wneyd mwy. Os na wnaeth ddaioni 30 mlynedd yn ol, nid oedd yn canlyn na wnai ddaioni os dechreuent ei arfèr yn bresenol. Credai ef nad oedd defnyddio calch mewn amryw barthau o Ys- cotland yn gwneyd dim daioni. Eglurai y darlithydd yn y fan yma beth yw yr hyn a eilw ffefyllwyr, carbonate of lime. Fod calch i'w gael yn gyffredinyn bur iawn; a phuraf y byddo, go- reu i gyd oedd i ddybenion cyffredinol. Fod rhai mathau yn cynwys llawer iawn o dywod, ac nid yw hwnw yn dda. Math arall oedd gareg calch magnesiaidd, fé'i gelwid felly am ei bod yn cynwỳs carbonic acid. Y gareg a gynhwysaiswm mawr o galch, gyda swm llai o magnesia, oedd yr oreu, a siarad yn gyft'redinol, i'rtir. Os cymerent y gareg galch hono, gwnai y llosgi yru ymaith y car- bonic acid, ac ni adawai ddim ar ol ond y calch. Gadawai tair tunell o geryg calch oddeutu deg cant a chwarter, a rhoddai allan dri chant a thri chwaiter o agerdd. Os cymerent y gareg calch liono ar ol ei Uosgi a chymhwyso dwfr ati, deuai yn bur boeth, mor boeth ag y taniai bowdwr gwn. Dodai ef hono ar y tir yn y cyflwr hwnw. Os cymerent y calch llosgedig hwnw, a'i daenu dros y tir yn y ffbrdd arferol, gweithiai i fyny yn y tir. Yfa y tir yn gyffredin garbonic acid o'r awyr, y hwn sy bob amseryn cynwys rhyw gymaint o hono. Byddai yn naturiol gofyn, paham, os oedd y calch yn dwyn carbonic acid, y llosgid ef? O achos y caent ei wneyd felìy yn llwch màn am lai o gost, gan hyny yr oedd yn fwy manteisiol. Ileblaw cyflwr calch, fod cyflwr arall—sef, cyflwr marl. Cymhwysid hwn«v at bridd Norfolk. Cymysgedd ydoedd o glai—weithiau wyth neu ddeg y cant. Pan gymhwysid ef al y tir cynyrchai ryw efieithiau. Os cymhwysid ef at dir ysgafn tyw- odog crynhoai ef at ei gilydd. Fod ei effeithiau fferyllaidd, neu, fel y galwai ef hwynt, ei effeithiau amaethyddol yn llawer mwy. Er esiampl, dibynai lawer ar y fath o borfa a dyfent. Pereiddiaì y borfa, a gwnai y llysiau yn fwy dymunol gan yr anifeiliaid. Tyfai porfa brydfert.h lle yr oedd corb- ydd o'r blaen, a chnydau toreithiog o wenith, a gwnai fwyhau ansawdd y pridd. Symudai ymaith yr effeithiau hyny oddiaryr iechyd yr mae tiroaddanhysbyddedigagos bob amsep yYLtiNgyBÿrchu yn gyffredinol. Gwnai fywyd yn fwy dymunol a gwerthfawr, peth y dylai pob dyn dyŵg«foìei";'gyrrîefyd,- ac y gwna ei gymeryd i'w ystyriaeth, er peri lles personol. Y swm a farnai ef yo gy«»hẅys oedd o wyth i ddeg bwsiel yr erw, i'w roddi, nid o flwyddyn i flwyddyn, ond ar gyjctí, mèwr» tfefn'ì'gadw i fyny y cyflwr mwyaf tueddol i ffrwythloni. Gofynwyd cwestiwn dyddofcA yraa, jsefi'a yw calch yn angenrheidiol i bob math o briddoedd? Tynai yntau sylw wedi hyny ity bu^_d[oIdeb o ddeall geology, a chyfeiriai at fap oedd ar y mur a dangosai fod y parthau arno oecfdynt ẅedi eullíwio yn las yn cynwys creigi.au calch. Nad oedd calch yn y parthau hyny i'r un gràdctâ^:; 'fei'.rbd yn ffaith ryfedd hefyd fod yi un parthau yn cynwys amryw springs hefyd o ddwfr yn\jyawyá çálcj», ÿt hwu os defnyddid o yn briodol i ddyfrhau a adawai galch yn y tir. Fod geology yÄjujafjlI-hÿh i J holîad