Cylchgronau Cymru

locustiaid a'r pryf copyn. Tra.yn as- tudio y ser uwchben, syrthiodd un gwr i'r ffos islaw. De minimis non curat lex," ie a gwir hefyd Dolus latet in generali- bus yr hyn o'i gyfieithu yw, "Er nad ydyw plisman yn hoff o sibols," eto, bore coch, mawredd gwraig." Ac am lenyddiaeth, ni fyddwn Gymry onis carwn hi o hyd. Yn wir, yr ydym bron yn addoli ysgolheigdod a llên. Mae ein serch yn yr ysgol hyd fedd. Ac y mae hon yn swynol a thlos a syber, ond gwylia wneyd eilun 0 honi. Cofia demt- asiynau y Renaissance. Y pwll diwaelod fydd diwedd adfywiad llenyddol Cymru, os anghofiwn fod y galon yn fwy ei gwerth na llên, a chymeriad da i'w chwennych Swyddfa John Cox. RGRAFFYDD llawer o lyfrau Cymraeg rhagorol oedd John Cox, Aber- ystwyth. Dygai'r cyn- hyrchion a ddaeth o'r swyddfa yn nechre ei yrfa fasnachol yr imprint ar y wyneb-ddalen yn Gym- raeg-" John Cox, Argraffydd, Reol Fawr. Yn ddiweddarach ei imprint am flynyddoedd ydoedd Heol y Wig," yr hen enw am yr heol a elwir yn awr Pier Street. Agorodd Mr. Cox ei argraff-dy yn 1824 yn yr Heol Fawr, fel y nodwyd, prif heol y dref. Oddiyno symudodd i'r heol a elwir New Street, i dy a saif yr un ochr a hen Fanc Gogledd a Deheudir Cymru. Yn ddiweddarach drachefn, aeth i dv ar yr ochr arall yn yr un heol gyferbyn a'r hen Fanc, gan gadw ei siop lyfrau ar gornel yr heol hon a Heol y Wig. Yr oedd John Cox yn enedigol o Aberystwyth, yn fab i William Cox, llyfrwerthwr, yr hwn a drigiannai yn yr Heol Fawr, ac a gadwai lyfrgelllle y ben- Mae'r hen argraffdy eto'n aros, a defnyddir ef yn awr fel gweithdy seiri coed, a'i berchen- nog yw Mr. John Lewis Evans, pensaer. Yng nghefn siop Mr. Evans, ynj yr Hedl Fawr. lle yr oedd gynt dafarn a elwid The White Lion. ceir adeilad ag iddo ddwy lofft. Éir i fyny i'r isaf o honynt ar hyd nifer o risiau cerrig¾- dyna'r lle y bu Dr. Lewis Edwards yn cadw ys- gol yn 1827, ac efe yn wr ieuanc deunaw mlwydcl oed yn y llofft uwchben hon yr oedd argraffdv Mr. Cox. yn hytrach na meddwl coeth. Yr hyn sydd oddifewn i ti sydd wir fawr a thra- gwyddol. Offeiriad addfwyn ei fuch- edd heb ganddo hayach o lêτı,Ie, ond yr oedd gwreiddyn y mater ganddo. A llaw-forwyn i'r fuchedd ydyw llenydd- iaeth. Pan ddeisyfodd fod yn feistres, ymestynnodd at bren gwybodaeth da a drwg a bwytaodd o'r ffrwyth. A gresyn- dod fydd ei rhan hi a'i phlant hyd pan enir Mab y Forwyn i wasanaethu hyd at angau y Groes. Peth ofnadwy ydyw llenyddiaeth noeth lymun. A gwae i ti fod yn y neithior hefo'th ddillad ysgol- haig, ond heb y wisg briodas. Diwedd dy oleu fydd y tywyllwch allanol lle mae wylofain a rhincian dannedd. thycid llyfrau gan drefwyr ac ymwelwyr. At hyn, chwanegai William Cox un arall -barfwr a thorrwr gwallt. Yr oedd siop Cox yr hynaf yn bur adnabyddus yr adeg hon-un o'r pwysicaf yn y dref; yno y ceid tocynau i chwareudai a chyngherdd- au a pherfformiadau o bob math­ y ddrama a'r oratorio. Dysgwyd John Cox yn y grefft o argraffu yng Nghaer- fyrddill-Leipzig deheudir Cymru yn y dyddiau hynny, fel y gelwais y dref hon o'r blaen. Nid ymddengys iddo aros yno i gadw amser ei brentisiaeth yn gyf- lawn. Wedi dod adref i'w dref enedigol i ymsefydlu, sicrhaodd wasanaeth ei frawd, William Cox, yr un enw a'i dad, i'w gynorthwyo i wneyd ei fasnach fel ar- graffydd a llyfrwerthwr. Cydnabyddir gan bawb sy'n gymwys i farnu fod John Cox yn grefftwr o chwaeth bur a choeth. Yr oedd y gwaith a wneid yn ei swyddfa yn gampus, ei wneuthuriad uwchlaw beirniadaeth ac agos yn ddifai. Ystyrrid fod ganddo hawl i'w gyfrif yn Elzevir ymhlith argraffyddion Cymreig; ac os oedd ganddo gydymgeisydd i'r teitl an- rhydeddus hwn, y cydymgeisydd hwnnw oedd William Rees o Lanymddyfri. Ys- tyrrid Cox a Rees, rwy'n tybied, y ddau argraffydd a safai uchaf ymhlith eu cyd- grefftwyr yng Nghymru; ac mor bell ag y canfyddaf, nid wyf yn meddwl fod neb o'r argraffyddion diweddaraf wedi cyr- raedd y.safon a gyrhaeddwyd gan y ddau wr hyn, heb son am ragori arnynt. Gwr tra chydwybodol gyda'i waith oedd John