Cylchgronau Cymru

ÎFOR HAEL, 'Oes y byd ir Iaith Gymraeg.— Tra Mor tra Brython.' Rhif. 7.] GORPHENHAF, 1850. [Cyf. I. HTOAtf-GWRTEITHIAD. ÌÍünan-swrteíthiad sydd ran o ddysgeidiaeth yr Athraw mawr. Ýr oedd y Messiâ wedi ei addaw yn llyfr y broffwydoliaetii yn e Athraw y Bobl.' Pan ddaeth, cymerodcl y swydd ; ac yn ei swydd, yr oedd yo * addfwyn a gostyngedig o galon.' Cymerai ei ddysjyblion megys geifydd eu dwylaw ; arweiniai hwynt at y pysgodwyr a'r rhwydau ; yr hauwr a'r had ; at y priodasau a'r gwleddoedd ; at lili'r maes, a maesydd y gwenith; at yr hen wraig a'r surdoes a'r blawd ; at y gwinllanwyr a'r masnachwyr ; a throsgl- wyddai trwyddynt oll athrawiaethau goruchel, a moesddysg nefolaidd. I'r dyben i osod allan y ddyledswydd o Hunan-gwrleithiad, dywedai, ' Y mae teyrnasrnefoedd fel dyn yn myned i wlad ddyeithr, yr hwn a alwodd ei weision, ac a ruddes ei dda atynt; ac i un y rhoddes efe bumm talent, i arall ddwy, i arall un ; i bob un yn ol ei allu ei hun.' Y mae yn beih naturiol i ymofyn, Beth yw gallü dyn ? Beth yw dyledswydd dyn yn y meddiant o'r gallu hwn ? Pa fodd y mae dyn i gyftawni y d'dyledswydd hon, a'r. buddioldeb o hyny > Beth yw gallu dyn ? Byddai efallai yn fuddiol i ystyried y gwahaniaeth sydd rhwng gallu naturiol, a gallu moesol. Gallu naturiol yw meddiant o gynheddfau eneidiol; gallu moesol yw gogwyddiad neu dueddiad y cynheddfau hyny. Meddiant o'r cyn- heddfau hyny sydd yn gwneuthur dyn yn ddyn. Cíogwyddiad, tueddiad, cydymíîurfiad y cynheddfau hyn â chyfraith yr Arglwydd, sydd yn gwneuthur dyn yn ddyn da ; bod y cynheddfau hyn yn gweìthredu yn groes i gyfraith yr Arglwydd yw bod dyn yn ddyn drwg ; felly yr un yw y cynheddfau, pa un bynag ai drwg ai da fyddo dyn. Y mae dyn fel pechadur yn amddifad o allu moesol; eitìir anallu gwirfoddol yw. Paham nad all pechadur garu Duw a'i holl galon? Am fod yn gas ganddo Dduw. Paham nad yw yn ymhyfrydu yn nghyfia th yr Arglwydd yn ol y dyn oddimewn ? Am eu bod yn groes i'w dueddiadau pechadurus. Felly yr un peth fyddai i ddyn ymesgusodi yn ei bechod ag yií ei anallu mcesol; canys ei bechod yw. Holl wendid dyn at yr hyn sydd ddrwg. Nid anallu dyn, ond gallu dyn yw y pwnc yn awr. Y mae gan ddyn allu dealltwriaethol—gallu i wahaniaethu drwg a da^—gallu i ewylí- ysio—gallu i weithredu yn ol ei ewyllys ar ddefuydd naturiol, ar ei <;y djireadtiri.jisl,' ac arno ei hun. Y mae hyn yn ein harwain i ymofyn Beth yw dyledswydd dyn ? Beth y maedyn i wneyd a'i alluoedd? Yn ol dameg y talenrau, rh'aid eudefnyddio er ea hychwanegu a'u lluosogi. Y mae yn ddyledswydd ar ddyn i wrteithio eì hun er'ym^ gyfoethogi mewn mawredd naturiol ac ardderchogrwydd moesol. Y mae Hunan-wr- teithiad yn ddichonadwy. Nid dychymyg gwag yw—nid breuddwyd ofer yw—y mae iddo sylfaeni ac elfenau yn ein cyfansoddiad naturiol. Y mae dau allu neillduol gan ddyn ag syid yn gwneúthur Hunan-wrleithiad yn ddi- chonadwy—-yn ddyledswydd, sef y gallu hunan-yrachwiUol, a'r gallu hunan-ymrTurtìol. Gall y meddwì dynol droi mewa iddo ei hun, ac ytachwilio ei bun; gall alw yn ol, ae 25