Cylchgronau Cymru

GOLEUAÍ) CYMRU. Ofnwch Dduw. Anrhydeddwch y Brenin, Rhif. lxxviii.] EBRILL 182ó. [Llyfr, iv. HANES Y BIBL. (Parhâd tu daleu 54.) J^TD òedd taeniad y Gwirionedd Dwyfol trwy gyfieithiad yr Ys- grythyrau ddim wedi ei gýfyngu o fewn terfynau yr Ymerodraeth Rufeinig yn unig; yr oedd cenedl- oedd peílenig hefyd wedi cael cyf- ieitliiadau o ranau neu y cyfan o honynt yn eu hieithoedd prì'odol. Y mae Crysostom, Patriarçh by- awdlaidd Constantinople, yr hwn oedd yn byw tua diwedd y bed- waredd ganrif neu ddeçhreu y buromed, yn mynegi i ni béd mor foreued a'i ddyddiau ef " yjSyriaid, yr Aiphtiaid, yr Indiaid, y Persìaid, yr Etihiopiaid, ac amry w genedl- oedd ereill, wédi cyfieithu yr Ef- engylwyr ì'w hamrywiol ieithoedd, ac felly er nad oeddynt ond bar- bariaid, hwy a ddysgasant y wir philosophi."* Darfu Ulphilas, Eagob y Goth- iaid, tua'r fl. 370, nid yo unig ddwyn i mewn amryw lytbyrenau i iaith y Gothiaid, ond hefyd trwy ddiwydrwydd diflino a gyfieithodd ran lawr o'r Hên Destament a'r Newydd i iaith y Gothiad. Y mae Philostorgius yn dyweyd i Ulphilas adaeì allan ail lyfr y Breninoedd oddiar arswyd y byddai i yspryri rhyfelgar ei genedl gael ei gynhyrfu drwy adroddiaid am ryfeloedd yr Iuddewon ; ond gwrthbrofwyd y dywediad hwn gan amryw wyr dysgedig, y rhai a • Chrysostom, Hom. 2. in Johan. gyfrifent Philostorgius yn annheiU wng o gael ei goelio. O'r cyfieithiad nodedig hwn, y mae y gweddillion penaf yn cael eu cynnwys yn y Codex Jrgenteus, sef llawysgiifen nodedig a gedwir. ynllyfrgell Prif YsgolUpsal. Y. mae yr ysgrif hon wedi ëi hysgrif- enu ar temrwn, a galwyd hi ar- gentrus (arianaidd) oblegid bod y llythyrenau wedi eu gwyned o arian, ond y ilythyrenau dechreuol. ydynt o aur. Mae dwfn argraff y llythyrenau yn rhoi lle i feddwl ddarfod iddynt gael eu print-osod â haiarn poeth, neu wedi eu tori â cbrifell, a'u lliwio wed'yn.f Mae y dwfn-argraft* hwn wedi bod yn^ gynnorthwyol i adnabod y llytbyr- , enau Ile y boylliw wedi colli. Y rhan hon o'rcyfiethiad Gothiaidd a argraffwyd amryw weìtbiau. . Yr annhiefn a litbrodd'i blith y' cyfysgrifìau Italaidd, neu'r hen; gytìeithiad Lladin, a barodd i'r Pab Damasus roddi Jerome ar waith i'w diwygio. Gorphenodd Jerome y gorchwyl huddiol hwn tuá'r fl. 384. Y cyfieithiad diwygiedig hwn a alwyd wedi 'hyny» Y Vulr gate, ac a gyhoeddwyd yn awdur~ dodedig, gan Gymanfa babaidd Trcnt yn yr unfëd-ganrif-ar-bym- theg. Gwaharddodd yr unrhŷW" Gymanfa i un cyfieitniad'a'ràll gâêT ei ddarllen .yn yreglwỳé^ aò na bÿddai ì neb diaddodi ó'r pùrpütr Marsh's Michaelis, vol. ir. partl.f 133. s»