Cylchgronau Cymru

Chwiliwch trwy dros 450 o deitlau a 1.2 miliwn o dudalennau

GOLEUAD CYMRU. Ofnwch Dduw. Anrhydeddwch y Brenin, Rhif. lxxix.] MAI 182.5. [Llyfr. IV, HANES Y BIBL. (Parhâd tu dalen 76.) 0)'R tri wyr dysgedig y soniwyd yn flaenorol am danynt fel rhai ág a fuont yn eu hoes yn llafurus niewn ymegnîad o blaid yr Ys- grythyrau, sef Origen, Pamphi- LUS, ac EUSBBIUS O C-SSARBA, rhdddwyd byr-hanes o'r blaenaf yn Rbifyn Ehritl, ac ynawrdeuwn i sôn am y ddau ereill; ac yn âaenaf am Pamphilus. Efe ydoedd Rres- byter o Csesarea, yn byw tua yr fl. 294. Yr oedd yn Philosophydd ac yn Gristìon. Yr oedd yn banu o dylwyth enwog, ac yn meddu golud belaetb, ac a allasai ddys- gwyl anrhydedd o'r uchaf j eithr efe a ysgöodd o ffordd pob rhwysg daearol, ac a dreuliòdd ei oes gyda gorchwylion ogymmwynasgarwch. Yr ydoedd yn nodedig am ei barch diffuant i'r Ysgrifenadau sanct- aidd, ac am ei ddiwydrwydd diflino gyda pbob peth a gymmerai mewn llaw. A chan ei fod yn gefnogwr cadarn i ddysgeidiaeth aduwioldeb, nid yn unig efe a roàdai ferthyg ei lyfrau, ond pan wetai ddynion o duedd drfaionus, efe a wnai an- rhegion' iddynt o'i Ysgrifenadau, o ba rai yr oedd amryw wedi eu hadysgrifio yn y modd cywreiniaf â'i raw ef ei hun. " Efe a adeitad- odd Lytr-gell yn Caesarea, yr hon medd Isìdore o 8eviile, a gynnwys- ai dcteng mit ar ugain o lyfrau. ymdijengys mai unig dctybèn y ca^gíîad hẃnw ydaedjd er mwyn Uesîd yr Eglwys, ac i w 6ẅ>í/»ÿca i bobl o duedd grefyddol. Y mae St. Jerome yn sôn yn neillduol ani ei waith yn cynnult llyfrau Vyr benthyca iw darllen. " A dyraà 'r crybwylliad cyntaf" onid wyfyn cara-gymmeryd, medd y Dr. Adam Clárke, " yr ydym yn ei gael am Lyfr-gell GylchynoL"* Y mae gweddütion oY Ltyfr- getl hono yn aros by'd heddyw. Dywed Montfaucon fod yn Ngho- leg y Jesuitiaid yn Mharis law- ysgrifen adderchog o lyfran ý prophwydi, yn mha un y mae sylw- nod. achlysurol yn rhoi ar ddeall ddarfod iddi gaet ei hadysgrifio oddiwrth ysgrif o waith Pamphilus ei hun ; y geiriau oeddynt fel hyn: " Adysgrifenwyd o'r Hexapla a gynnwysai y cyfieithiadau, wedî eu diwygio wrth y Tetrapla o waith ürigen ei hun, i ba un yr oedd liefyd ddiwygiadau a dëongl- iadau yn ei law-ysgrifen ef fei htin."f Y mae yr un awdwr dysgedig yn sôn hefyd am gyfys- grif oedranus iawn o rai o Epistoì- au-Panl yn cael ei cbadw yn llyfr- géll Brenin Ffraingc, ac yn cyn- nwys y sylw-nod ymtr: *' Y ifyfr bwH a gydmharwyd â'r cyfysgrif * Clarlce's Succession of Saered LUera- ture, voU ì. p. 327, Hieronymi Opera. Tom. i. fol. 132. Catalog, Script. Ëccles. Basil. 1516. f Montfaucon. Prsef. in Hex. Orig. p. 4. cited by Christie in Mìscellanies: p. *5-