Cylchgronau Cymru

TRYSORFA RHYFEDDODAU. R.HIF. 9.] TACHWEDD,1S33. [Cyf. I, ESYDDI2>. (PARHAD O TÜ ÜALEN 232.1 Ei darluniad —Mewn eithaf canniatâd ŷn Mrydain—Erledigaethau, eû hanes o'rcynfyd—Ofergoelion eglwys Rhufain —Ei chreulonder yn y chwiMysoedd— Dechreuad Rhyddid grefyddol yn Mryd- ain—Ei chynyddiad —Anweddeiddrwydd amryw o'r rhai sydd yn ei mwynhau— Caethiwed Cristionogion yn ardaloedd y Twrciaid—Cwynýan o ran îleied nifer y Cristionogion yn y byd, MAE Rhyddid gwladwriaethol yii diogelu i dì ein hoedlan a'n meddianau ýn ddidrais,oddi\vrth ormesol fwriad- an gelynion, a. chynhenns derfysg» wyr : ond y mae Rhyddid grefyddol yn caniatàu i ni y. rhagor-fraint o addoli, clodfori a gwasanaethu ein Duw yn gyhoedd, ac y n ol y dull a'r moddymae ein cydwybodau yn peri i ni gredu sydd fwyaf derbynioi ger bron gorseddfaingc ei drugaredd ef. Nid ydywranllythyrenog, yn yr oes hon, anheimladwy o fendithion Rhy- ddid grefyddol: canys hwynt hwy a anwyd ac a ddygwyd i fyny tan achles ei chysgodiad, heb i wres erledigaeth, na rhuthrwynt cymelliad* erioed gyff- wrdd â thynerwch eu cydwybodaa: nacerioed ddarllen hanesion caethder y prif oesoedd, na thrueni trigolion gwledydd pellenig yr awr hon. I'r cyfrywy rhoddaf yr eglurhad canlynol o gaethiwed yr eglwys mewn árdaloedd tramor, a'r gorthrymder yr aeth hi tanodd yma yn Mrydahi; y rhyfeddol a'r llesol ollyngdod a gafoddyn nheyr- nasiad Gwilym III. Yna fe ẁêl y gwrtbnysig, i ddyled y deyrnas yu y dyddiau hyny^ brynu fni etifeddiaeth d werthfawrogrwydd anrhaethol; nt ddylem rwgnacb ymadael â Uygredd Mamon, yn gyfnewid am gyneddfau nefol Seraph. Satan oedd yr erlidiwr cyntaf; Cain oedd yr ail, a genfigenodd wrth burach grefydd ei frawd Ahel. Wedi hyny, eglwys Dduw yn mhlith plant Israel a erlidiwyd yn greulon gan yr Aiphtiaid, Philistiaidt Ammomaid, Arabiaid, ac Assyriaid; y Macabeaíd gan AntUchuá Epiphawigi a phan ddaeth Crist i oll- wng ei églwys oddifan gaethiwed y gyfraith luddewig, i Ryddida golenni efengyl tangnefedd, erlidiwyd ef a'i ddysgyblion sanctaidd i farwolaeth. Yr luddewon oeddynt fiaenoriaid yny galanastra, a'r cenhedlig Baganiaid a chwanegasant echryslondeb y gyflaf- au»: y rhai'n a ferthyrasant cu mil« oedd, a'r Mahometaniaid eu myrdd- iwnau ! Ac yn ddiweddaf daeth Babilon fawr, mam-buttan y ddaear, i feddwi ar wáed y saint; gan deyrnasu ar frenhinoedd, pobloedd, lorfëydd, cenhedloedd, ac ieithoedd y ddaear; cymerasaut eu twyllo ganddi, truein- iaidoeddynt, deilüon heb weled, an- noethion heb ystyried ci bod yn eu harwain i ddistryw : difuádiwyd hwynt o'u synhwyrau, pan goelient gynnifer 0 draddodiadau celwyddog, cywilyddus, gwatworedig braidd gan ' blant sugno. * The ten general persecutions of the Christians under Nero, Domitian, Trajan, Adrian, Severus, Maximinius, Decius, Valerian; Aurelian, and Dioc- lesiau, emperorsof Rome. 2 L