Cylchgronau Cymru

11 Duw yn ei phalasau a alwacnir yn anddifiynfi."—Ps. xlviii. 3. Iŵifpìjl ijr (Eglnnji **r y glooh troigla uchod,—oi wy§ hen I wasanacth Dnwdod; Cana ei hon dinc hyuod, Llan, Llan, Llan yw'r fan i fod; Ebht Fabdd. O fewn dy gaeran hoddwch boed, I'th lysoedd deued hawddfyd: Er mwyn fy mrodyr mae'r arch hon, A'm oymmydogion hefyd. Fs. oxxu. Ctp. IV. Rhif. 11. EBRILL, 1877. Pbis 2q. CYNNWYSIAD. Crjnodeb.............. 161 A.mddiffyniad yr Eglwys........... 162 V Gydwybod Newydd .......... 168 Vr Hen Grefydd a'r.Grefydd Newydd...... 169 ^wyrthiau yn " Hanes Methodistiaeth yngNghymru.. 171 ^apel Glynhengoed............ 173 M>nffirmasiwn a'r Cymmnn Cyntaf ...... 175 ^wrywion .. .. .. .. .. .. .. 176 CRYNODEB. MEWN Adrodâiad swyddogol a gyhoeddwyd ychydig yn ol, cawn y manylion a ganlyn mewn Perthynas i'r symiau a dalwyd gari y Llywodraeth ^ewn grants i'r ysgolion elfenol, colegau, &c, am y flwyddyn oedd yndiweddu Mawrth, 1876. Ymddengys ^ai cyfanswm y grants am y flwyddyn honno oedd ^1,532,610 17s. llc, yrhyn sydd £175,863 lSs. öc. £n rhagor nag a dalwyd yn y flwyddyn o'r blaen. **hennid y grant fel y canlyn rliwng y gwahanol ysgolit 879,945 yn ganiattaol nad ydyw yr Eglwys wedi gwneud dim er lledaenu addysg ond trwy yr ysgolion mewn cya- sylltiad â hi sydd wedi derbyn grant y Llywodraeth. Ond mewn gwirionedd y mae Eglwyswyr wedi cynnal drwy y blynyddoedd filoedd o ysgolion nad ydynt yn derbyn grant o gwbl ; o ganlyniad y mae yr Eglwys yn gwneud dros addysg lawer rhagor na chymmaint ddwywaith ag a wneir gan holl enwadau a byrddau ysgol y deyrnas yng nghyd ! Ond dyna sy'n syndod, íbd darlithwyr hir-wyntog y Liberation Society, yng ngwyneb ffeithiau fel hyn, yn meiddio taoru mai yr Eglwys sydd wedi bod drwy y blynyddau yn brif at- taîfa ar ffbrdd lledaeniad addysg ! 253,816 19 81,110 3 173,778 16 ^sgolion yr Eglwys...... *8golion Brytanaidd, Wesleyaidd, - ac eraill ^sgolion Pabyddol......... *8golion y Byrddau Ysgol...... ^ddiwrth y ffigrau hyn ymddengys fod yr ysgolion ^glwysig wedi ennill agos gymmaint arall o grant ì Llywodraeth a'r holl ysgolion eraiîl yng nghyd. . Ymddengys ym mhellach oddiwrth yr un Adrodd- ^d, mai y cyfanswm a dalwyd gan y Llywodraeth ^ewn grants i'r gwahanol ysgolion hyd y flwyddyn a «Wfynai Mawrth 31, 1876, oedd £17,520,036 6s. 10c, * bod y swm hwnnw yn cael ei rannu rhwng y gwa- ^anol ysgolion fel y canlyn :— £ s. r, «sgolion Eglwysig ......11,343,386 15 4 *8golion Brytanaidd, Wesleyaidd, aceraill .........2,923,711 6 1 ^sgolion Pabyddol ..... 817,535 11 2 fsgolion y Byrddau ..... 330,616 15 5 }*sgolion y Tlottai......... 78,803 9 9 ísgolion eraill ......... 189 4 10 *Iynny yw, y mae yr Eglwys wedi gwneud agos gymmaint ddwywaith at daenu addysg a phob ofíer- ŷnoliaeth arall yn y deyrnas yng nghyd, u chymmeryd YMAE " Poliseman " o'r Deheudir yn cwyno yn ddirfawr trwy Faner ac Amserau Cymru nad y w Apostolion y Dadgyssylltiad yn myned â'u gwaith ym mlaen yn ddoeth. Cyhudda hwy o gadw eu holl gyfarfodydd bron yn y trefydd a'r gweithfeydd lle nad oes eisiau argyhoeddi y bobl, am eu bod eisoes yn barod i ddadgyssylltu a dadwaddoli yr Eglwys. Myn y '' Poliseman " i'r cyflog-weision fyned i'r plwyfydd gwledig, lle y mae degwm yn bodoli, i argyhoeddi yr amaethwyr. Druan o'r " Poliseman !'' Oni ŵyr efe mai eisiau arian y plwyfydd gwledig sydd ar gyflog- weision y gymdeithas p Nid rhoddi y degwm ym mhocced y ffermwr yw eu hamcan o gwbl, ond ei gael os gallant, i'w poccedau eu huuain. Y mae cytìog- wcision y gymdeithas hon, yn ein tyb ni, yn dangos dóethineb a chyfrwysdra lled fawr pan yn ymgadw oddiwrth y rhannau hynny o'r wlad yr amcanant eu hyspeilio. YMAE y dadgyssylltwyr yn hoff o ymffrostio fod eu hachos yn ennill tir yn gyflym trwy'r wlad ; ond yr ydym yn gwadu eu honiadau, a chyfeiriem sylw ein darllenwyr at sefyllfa y pwngc yn y Prif- ysgolion. Mae oddeutu 5,000 o efrydwyr yng Nghaergrawnt a Ehydychain, y rhai a gynnrychiol- ant y gradd uchaf o'r dalent, gwybodaeth, cyfoeth, a dylanwad, a fedd ein teyrnas, ac am hynny hawlia eu barn ein parch, nid yn unig am ei gwerth ynddi ei hun, ond heî'yd am ei bod yn arddangos barn ac ai'gy- hoeddiad miloedd o deuluoedd ar hyd a lled ein gwlad. Yn y C'imbri'lge Union (cynnwysedig o efrydwyr yn unig) dadleuwyd y pwngc o ddadgyssylltiad yn rym- mus, ond nid oedd y canlyniad yn galondid mawr i'r Liberationists, oherwydd, ar ymranniad, cafwyd 70 o blaid y Dadgyssylltiad, a 246 yn erbyn. Ac yng