Cylchgronau Cymru

Chwiliwch trwy dros 450 o deitlau a 1.2 miliwn o dudalennau

Riiif. 120.] GORPHENAF, 1845. [Cyf. XI PA BETH YW DYN? GAN Y PARCH. MOSES REES, GROESWEN. MAF.'r byrt bwn yn llawn bôdau, a'r bôdau hyny yn ilnwn amrywioeth; a llc y mae amrywiaeth y mae graddau, a Ile y mae jrraddau y mne rhasroriaeth nc uwchafiaeth. Feliy, ein testun a berthyna i rywiogaeth uwchaf y crëad, sef y ddynol—" Pa betli yw dyn ?" Nid oesoud un peth yn fwy ans- henrheidiol i ni ei wybod, sef, pa beth yw Duw? Mac hyn gymmaint yn fwy ng ydyw crëwr yn fwy nâ chreadur, anfeid- roldeb yn fwy nâ mcidroldeb, &c, &c. Ond dychwelwn at ein testun, " Pa beth yw dyn ?" Dyn sydd un o'r bôdau uwchaf yn y crëad; ni ddywedaf yr uiochaf, rhag i mi gyfeiliorni, gan na wn ond ychydigam fodolion y drydedd nef, a Hai fyth am fod- olion yr arineirif fydoedd a grogant o fewn cylch yr un gwagle anfesuradwy â'r bellen ddefnyddiol lle y trigfana y dyn. Pe pofynid, pa fath fôdau a bre9wyliant yr huan a'r lloer? Nid llawer fedr yr enwog Herschell ddywedyd, ond dim fedraf fi. Ond er fy anwybodaeth am y bôdau ar- dderchawg eill fod yn preswylio y ddan oleuad hyn, a miloedd o fydoedd ereill an- weledig i'r llyffad nocth, sicrhaf yn ddibet- rus fy ngosodiad cyntaf: " I fod dyn yn un o'r bôdau uwchaf yn y crëad," gan nas gall un creadur fod yn uwch nâ b«d ar lûn a delw y Crëwr, yr hyn yw dyn. " A Duw a ddywedodd, gwnawn ddyn ar ein L'ûn a'n delw ein hunain." Nid yw y Gyfrol Ys- brydoledig yn ein dysgu i fod byn wedi cael ei ddywedyd gan y Crëwr mawr wrth roddi bodolineth i un creadur arall ís- leuadawl. Mae dyn,fel creadur, yn meddu (ir ranau na fedda un creadur arall, sef corff ac enaid. Mae ganddo gorff hardd a phrydferth, gwneuthuredig o'r defnydd- iau gwaelaf—pridd y ddacar. Rhaid mai'r Pensaer celfydd oedd y Gwneuthurwr, can i'r dodrcfn eoreu crae! ei wneyd o'r def- nyddiau gwaelaf. Gelwid ef (y dyn cyntaf) yn oî cnw ei fam yn Adda, sef dnear goch. Afreidiolyw rhoddi dariuniad o'r corff dyn- awl yn rhifedi, harddwch, a defnyddioldeb ei nelodau, gan fod hyn mor wybodus i bawb; digon yw dywedyd, i fod y cwbî wedi eu lluniaw a'u gosod yn y modd goreu. Mae ganddo bump o synwyrau ardderehog, sef llygaid i weled, clustiau i glywed, ffroen- au i arogli, gcnau i archwaethu, a dwylaw i deimlo. Coficd y Cyrnro gan byny, mai nid dau synwyr a fedda—ac nad â'i glust yrar- osia arogl y miiwydd, yr archwaetha flas y mêl, ac y teimla guriad y gwacd ; nis gall y glust wneyd hyn, pe nmgen, diraid fuasai gwneuthuriad y tri creill. Os edrychwn oddifewn iddo, cawn weied yno bethau ardderchog a chywrain—dim üai nâ dau capt, pedwar dog wyth o esgyrn, yn am- rywio parth maint, dull, enw, a dyhcn. Unir yr esgyru hyn yn ughyd er gwneyd a chodi i fynu y cyd-osodiad (frame) â giau gwydn ; nid hawád y dadgymmalir y cys- sylltiadau hyn—cynt y tỳr asgwrn nag y dattodir y rhai'n. Gwisgir y cyd-osodìad ú chîg, a llenẁir hwnw à rhyw gannoedd o wythienau yn amrywio parth maint, enw, a gwasanaeth ; a lienwir y rhai hyn ä gwaed —bernir i fod tua 25 pwys o wacd mewn dyn canol-radd iachus, a bod y galou yn taflu tuag wns o wacd bob ergyd a roddo, a'i bod yn rhoddi tua eaith deg o ergydiun bob mynud, ac felly, yn rhedeg trwy'r holl gorff mewn tua phedair mynud; ac cs bydd lawer yn Rynt, neu yn hwy, sìcrha anhwyl- der y corff. Cyd-redant hefyd ti wy'r holl gorfftuadau cant, deg tii o gyhirau meìn- ion, a thri deg naw o bârau o gewynau, y 2G