Cylchgronau Cymru

Y GEEAL. GORPHENAF, 1858. AMERCHIAD BTOEILIOL. NATUR A CHYFANSODDIAD EGLWYS GRISTIONOGOL. LLYTHYR. II. " Wedi eich goruwch-adeiladu ar sai! yr apostolion a'r prophwydi, ac Iesu Grist ei hun yn ben congl- faen. Yn yr hwn y mae yr hoil adeiiad wedi ei chymhwys gyd gyssylltu, yn cynnyddu yn deml santaidd yn yr Arglwydd : yr. yr hwn y'ch cyd-adeiladwyd chwithau yn breswyifod i Dduw trwy yr Ysbryd."— Èph. ii. 20-22. _______ Wrth ddweyd mai yr Ysgrytbyr, ac nid traddodiadau a mympwyon dynol yw rheol a chynllun yr eglwys Gristionogol, nid ydym yn golygu fod y Testament Newydd yn cynnwys trefniant llythyr- enol a phendant o reolau a chyfarwydd- iadau gyda golwg ar gyfansoddiad eg- Iwysig, y fath ag a roddwyd i Moses, yr hwn oedd i wnenthur pob peth yn ol y portreiad a ddangoswyd iddo yn y mynydd. Heblaw y ddwy ordinhad, Bedydd a Swper yr Arglwydd, pa rai ydynt mor bendant ac aneithriadwy a dim a sefydlwyd erioed; nid oes genym er ein cyfarwyddo ond ychydig o reolau pennoilol, a'r rhai hyny yn cael eu dwyn i'r goleu jmi achlysurol, ac nid megys yn fwriadol, mewn cyssylltiad âg hanes gwasgaredig Actau yr Apostolion, a chyiighorion ac awgrymiadau anfonedig at weinidogion ac eglwysi yn yr Epistoì- au. Nid oes genym er ein cj'farwyddyd ond bras lineÜau (outlines) o bethau ; neu ynte egwyddorion cyffredinol, y rhai a fwriadwyd i p:ael eu cymhwyso at ach- osion ac amsiyîchiadau neillduol. Mae hyn o bwys i'w gofio, yn gymmaint a bod llawero'n trefniadau, ein cynlhiniau, ein gwasanaeth, a'n dysgyblaeth eglwys- ig, yn gyfryw nad oes genym un reol hendant gj'da golwg arnynt; ond y maent ar yr un pryd yn eithaf cysson ág eg- wyddorion hanfodol a sylfaenol y Testa- ment Newydd. Nid y w hyn ond yr hyn a ellid yn naturiol ei ddysgwyl mewn cyfundrefn foesol ac ysbrydoí, y fath ag yw yr oruchwyliaeth Gristiono^ol. Tra yr oedd yr oruchwyliaeth Foesenaidd yn weinidogaeth gaetìiiwus y llythyren, ac yn gyfansoddiad agoedd yn sefyll ac yn troi ar orchymynion pendant, mae yr oruchwyliaeth newydd wedi pasio y sef- yllfa yma o gaethiwed i'r Ilytliyren yn mhob peth. Llyfr o egwyddorion yw y Testame^it Newydd; ac os yw ei reolau pennodol yn brin ac yn wasgarol, mae ei egwyddorion yn ddigon ëang, pennod- ol, ac eglur i fod yn rheol ddiogel a chyíf- ! redinol yn mhob ryw achos ag y dichon i ! dreigliad amser i esgor arno mewn cys- ■ sylltiad âg amgylehiadan teyrnas y j Gwaredwr yn y byd. Diffyg cadw golwg | graffus ar yr egwyddorion hanfodol a ! gwahaniaethol hyn, ac ymlynu ynffydd- | lon wrthynt, yw yr achos o'r aneirif I fympwyon gwrthynidynol, y cyfeiliorn- I adau a'r llygredigaethau Iliosog, sydd wedi ymlusgo yn foreu i'r eglwys Grist- ionogol, ac yn parhau eto i wneyd an- rhaith a gwahaniaeth diddarfod yn mysg y rhai a broffesant fod yh ganlynwyr i Grist. Rhai a ganlynant y llythyren i eithafion lle nad oes un gorchymyn pendant, na rheol barhaus a chyff'red- inol yn cael ei golygu; ac hefyd, feì y gau athrawon, pa rai a gymmysgasant fwy o Iuddewiaeth nago Gristionogaeth yn eu crefydd. Ffurf yw y cwbl ganddynt; nidywyrysbryd, yr egwyddor a'rdyben, yn ddim yn eu golwg. Gwareder ni rhag y teulu yma, ac na ddeued eîn henaid i'w cyfrinach. Mae ereill, o'r tu arall, yn taflu ymaith y llythyren yn drylwyr, gan ymwylltio ac ymddyrysu mewn dychymygion amympwyon dynol, dan rith cyfaddasu a chymhwyso Crist- ionogaeth at anghenion ac amgylchiadau yr oes. Gochelwn y rhai hyn, canys nid oes ond cam byr rhyngddynt âg anffydd- iaeth. Yr ydym yn credu mewn gorchymyn- ion arheolau pendant allythyrenol, mor bell ag y maenti'w cael yn y Testament Newydd ; ac hefyd eu bod o rwymedig- aeth barhaus a chyffredinol. Ond gyda golwg ar lawer o bethau, nid oes genym y cyfryw reolau ; yr hyn sydd yn profi, debygwn i, fod eglwysi Cristionogol, dan y cyfry w amgylchiadau, at eu rhyddid i ffurfio mesurau, ac i weithredu fel y barnont yn oreu yn ngwyneb amgylch- iadau gwahanol ac amrywioì; ond ar yr un pryd eu bod dan rwymau i ofalu am wneyd hyny dan gyfarwyddyd y ddoeth- ineb sydd oddi uchod; sef, mewn cyd- \ ymffurfiad âg egwyddorion ac ysbryd 19 i